Phần lớn hai chúng tôi trò chuyện về hai đối tượng trừu tượng - về
thượng đế, tức là thượng đế có tồn tại hay không; và về phụ nữ. Vị công
tước già rất ngoan đạo và nhạy cảm. Trong phòng làm việc của ông treo
một bức tượng thánh rất lớn, có ngọn đèn nhỏ chiếu sáng. Nhưng có lúc đột
nhiên ông bắt đầu nghi ngờ sự tồn tại của thượng đế và nói những câu rất
lạ, rõ ràng muốn nghe tôi trả lời. Về tín ngưỡng, tôi hơi bàng quan, chỉ nói
chung chung nhưng dầu sao hai chúng tôi đều say sưa bàn luận một cách
trung thực. Nhìn chung đến bây giờ nhớ lại các buổi trò chuyện đó, tôi vẫn
thấy dễ chịu. Nhưng ông già thích nhất tán chuyện về phụ nữ; song vì tôi
không thích đề tài ấy, cũng không thể tiếp chuyện ông một cách xứng đáng,
nên đôi khi ông phật lòng.
Sáng nay tôi vừa đến thì vị công tước khơi lại chuyện phụ nữ. Tôi thấy
ông đang vui nhộn, còn chiều hôm qua lúc ra về, tôi thấy ông ở tâm trạng
cực kỳ buồn bã. Mà tôi thì nhất định phải dứt khoát giải quyết xong hôm
nay vấn đề tiền nong - trước khi có một vài người tới đây. Tôi cho rằng
hôm nay nhất định người ta sẽ tách chúng tôi ra, không cho hai chúng tôi ở
bên nhau nữa (không phải tự dưng mà tôi hồi hộp), và lúc đó có lẽ tôi sẽ
không dám nhắc đến tiền lương. Nhưng chính vì không nhắc đến tiền
lương, nên tôi tức giận về sự ngu ngốc của mình, và như bây giờ tôi nhớ lại
vì bực bội trước câu hỏi quá vui nhộn nào đó của ông già công tước, tôi liền
xổ ra một tràng quan điểm của tôi về phụ nữ. Thấy thế, ông già lại càng say
sưa thêm với đề tài đó.
3.
- …Cháu không ưa phụ nữ vì họ thô lỗ, vì họ vụng về, vì họ phụ thuộc
và vì họ ăn mặc luộm thuộm! - tôi kết luận đoạn độc thoại dài của mình
bằng mấy ý không ăn nhập với nhau.
- Nhẹ lời chút nào, cậu ơi! Ông già kêu lên thích thú vì đã khích được
tôi. Tôi chỉ nhượng bộ về chi tiết, chứ về điểm cốt yếu, đại thể thì không
bao giờ tôi nhân nhượng. Về các chi tiết, các thủ pháp đời thường, có trời
biết tôi ngớ ngẩn nhường nào, tôi luôn luôn nguyền rủa mình về điểm đó.
