- Đó là một tư tưởng mạnh mẽ!
Gã bác sĩ ngơ ngác nhìn tôi.
- Các nhà khoa học, các vị giáo sư, - Makar Ivanovich nói, hơi cúi
xuống. - Thoạt đầu tôi rất sợ họ, bởi vì tôi sợ những kẻ vô thần. Ở trong tôi,
linh hồn và ý nghĩ là một; nếu tôi giết nó đi, thì tôi không thể tìm được cái
khác. Sau đó tôi bạo dạn lên, tôi nghĩ: “Họ đâu phải là thần thánh, họ cũng
là người trần mắt thịt như chúng ta cả thôi”. Vả lại, tôi cũng rất tò mò:
“Mình sẽ xem có những người không tin đạo hay chăng?” Nhưng sau đó sự
tò mò qua nhanh.
Ông già tạm dừng lời, nhưng dự định nói tiếp vẫn với nụ cười dịu
dàng. Sự đôn hậu, chất phác của ông già thể hiện thái độ tin cậy đối với tất
cả mọi người. Những người như ông già bao giờ cũng sẵn sàng thổ lộ hết
thảy những gì quý giá nhất trước người đầu tiên họ gặp. Nhưng ở Makar
Ivanovich còn có một cái gì khác thôi thúc ông nói: hình như ông là một
người tuyên truyền. Tôi thích thú nhận ra nụ cười hơi có phần ranh mãnh
của ông đối với gã bác sĩ và có lẽ cả đối với Versilov. Câu chuyện hôm nay
rõ ràng tiếp nối các cuộc tranh luận trước trong tuần qua; nhưng rủi thay nó
lại lướt qua một từ ngữ tai hại hôm qua từng làm cho tôi bị chấn động và
khiến tôi có một hành vi mà đến nay tôi vẫn còn hối tiếc.
Ông già nói tiếp, vẻ chăm chú:
- Đối với kẻ vô thần, có lẽ bây giờ tôi hơi ngại, có điều là bác sĩ ơi, tôi
chưa gặp kẻ vô thần nào, thay vào đó, tôi gặp người, tất cả ngược xuôi thì
đúng hơn. Hết thảy mọi người, cậu không đoán nổi là những người nào
đâu, lớn cũng như bé, ngu dốt cũng như thông thái, thậm chí cả những
người đơn giản nhất cũng luôn luôn tất tả ngược xuôi. Họ đọc sách và với
một bụng chữ, họ lý giải thời đại mình đang sống, song bản thân họ chẳng
giải quyết được vấn đề gì cả. Người thì lười biếng nằm ườn một chỗ, không
mong ước gì hết; kẻ thì trở nên cứng rắn, lòng đầy tham vọng; có kẻ vô
cảm và nhẹ dạ, chỉ biết tự giễu mình. Có kẻ chỉ chọn lấy các bông hoa
