- Makar Ivanovich, đấy là chủ nghĩa cộng sản, đích thị bác đang tuyên
truyền cho chủ nghĩa cộng sản!
Vì Makar Ivanovich hoàn toàn không biết gì về học thuyết chủ nghĩa
cộng sản, bản thân cụm từ ấy ông mới nghe lần đầu, nên tôi bèn trình bày
với ông tất cả những gì tôi biết về đề tài này. Thú thật, tôi biết ít và lộn xộn,
cả bây giờ tôi cũng chưa hiểu đầy đủ cho lắm; song những gì tôi biết, tôi đã
trình bày cực kỳ hăng say. Đến nay tôi còn nhớ ấn tượng mạnh mẽ mà tôi
tạo ra đối với ông già Makar Ivanovich. Không phải ấn tượng, mà gần như
là một sự chấn động. Ông già cứ luôn miêng hỏi các chi tiết lịch sử: “Ở
đâu? Như thế nào? Ai xây dựng? Ai nói vậy?” Tôi nhận xét rằng nhìn
chung đó là một đặc điểm của giới bình dân: họ không bằng lòng với tư
tưởng chung chung; nếu họ rất quan tâm, thì thể nào họ cũng yêu cầu đưa
ra các chi tiết chính xác, vững vàng nhất. Về các chi tiết cụ thể, thì tôi lúng
túng, hơn nữa có mặt Versilov, nên tôi hơi ngượng, vì vậy tôi càng nói hăng
hơn. Kết quả là Makar Ivanovich cứ nhắc lại: “Vậy đấy!” sau mỗi từ, rõ
ràng ông già đã không hiểu và đánh mất mạch lạc. Tôi bực mình, nhưng
Versilov bỗng đứng dậy tuyên bố đã đến lúc đi ngủ. Lúc ấy đã khuya. Mấy
phút sau, khi Versilov ghé qua phòng tôi, tôi liền hỏi ông có nhận xét gì về
Makar Ivanovich? Versilov cười vui vẻ (ông không hề chế giễu những sự
nhầm lẫn của tôi về chủ nghĩa cộng sản; ngược lại, ông không nhắc đến
chúng). Tôi nhắc lại: Versilov đúng là như dính với Makar Ivanovich, và tôi
thường bắt gặp nụ cười hết sức dễ thương của ông khi ông nghe Makar
Ivanovich kể chuyện. Tuy nhiên, nụ cười không cản trở sự phê bình:
- Makar Ivanovich trước hết không phải nông dân, mà là cựu nông nô,
cựu gia nô, sinh ra đã làm gia nô và là con của gia nô. Thời trước các nông
nô và gia nô hoàn toàn ủng hộ lợi ích sinh hoạt tinh thần và trí tuệ của chủ
nhân họ. Anh nên nhớ, cho đến nay Makar Ivanovich vẫn chủ yếu quan tâm
đến các sự kiện trong cuộc sống của giới quý tộc thống trị. Anh còn chưa
biết bác ấy quan tâm đến mức nào các sự kiện khác xảy ra gần đây ở nước
Nga. Anh biết không, bác ấy là một chính khách vĩ dại đấy. Đừng cho bác
ấy uống mật ong, hãy kể chiến tranh đang xảy ra giữa ai với ai, và liệu
