- Không, tôi luôn hài lòng về mình.
- Và anh không muốn gì cả?
- Sao lại không muốn? Nhưng cũng không tha thiết gì lắm. Tôi gần
như chẳng cần gì thêm, một rúp cũng không. Dẫu có mặc áo dát vàng thì
Vasin này vẫn là Vasin, cái áo dát vàng không tạo thêm cho tôi cái gì cả.
Liệu có vị trí hay vinh dự nào hơn chỗ đứng hiện tại của tôi chăng?
Liza thề với tôi rằng Vasin đã nói đúng như thế. Kể ra ở đây cũng
không nên phán xét, mà nên biết tình huống những lời lẽ ấy được nói ra.
Liza dần dần đi tới kết luận rằng Vasin có thái độ khoan dung đối với
công tước Sokolsky có lẽ chỉ vì anh ta coi tất cả mọi người như nhau,
“chẳng có gì khác biệt”, chứ hoàn toàn không phải vì có cảm tình với Liza.
Nhưng rốt cuộc Vasin rõ ràng không còn thờ ơ được nữa, anh ta bắt đầu tỏ
thái độ lên án và chế giễu, khinh bỉ công tước. Điều đó làm cho Liza nổi
nóng, song Vasin vẫn chưa chịu thôi. Chủ yếu anh ta nói năng nhẹ nhàng,
lên án cũng không nặng nề, mà chỉ đưa ra kết luận logic về toàn bộ sự tầm
thường của công tước, nhưng tính logic ấy chứa đựng sự mỉa mai. Cuối
cùng anh ta nói thẳng với Liza về toàn bộ sự “vô lí dại dột”, sự áp đặt
ngang ngược của tình yêu giữa hai người. “Hai người đã lầm lạc trong tình
cảm của mình, mà mọi sự lầm lạc một khi được nhận ra, đều phải sửa
chữa”.
Sự việc xảy ra đúng hôm ấy, Liza tức giận đứng dậy ra về, thì Vasin,
con người hợp lí kia, đã hành động ra sao? Anh ta liền trịnh trọng tỏ tình
với Liza. Liza bèn gọi anh ta là đồ ngốc và bỏ đi.
Vasin đề nghị hãy từ bỏ kẻ bất hạnh, vì kẻ bất hạnh kia không “xứng
đáng” với Liza, và cái chính là anh ta đi tỏ tình với một phụ nữ đang mang
thai với kẻ bất hạnh kia - đấy, trí tuệ của họ như thế đấy! Tôi gọi đó là thứ lí
thuyết đáng sợ và sự không am hiểu gì về cuộc sống, xuất phát từ lòng tự ái
quá độ. Thêm vào đó, Liza còn thấy rõ Vasin thậm chí lấy làm hãnh diện về
hành vi của mình, chẳng hạn vì anh ta biết Liza đang mang bầu. Phát khóc
