- Đừng nhắc đến ảnh thánh của ba, - ông mỉm cười. - Đó là chuyện
hoàn toàn khác. Bấy giờ ba chưa tuyên truyền cái gì cả, nhưng thượng đế
của họ thì ba nhớ đến, đúng vậy. Hồi ấy họ tuyên bố chủ nghĩa vô thần, một
chút thôi; đó mới là những tay phi nhanh đầu tiên, nhưng đó là bước thực
hiện đầu tiên - và điều này rất quan trọng. Ở đây lại gặp logic của họ; trong
logic bao giờ cũng có nỗi buồn. Ba là người thuộc một nền văn hóa khác,
và trái tim ba không chấp nhận cái đó. Ba không chịu nổi cái việc họ chia
tay với tư tưởng bằng thái độ vô ơn, không chịu được các mảnh vỡ và các
cục bùn ấy. Tính tầm thường của quá trình làm cho ba lo sợ. Kể ra, hiện
thực bao giờ cũng được gã thợ giày tầm thường hưởng ứng, ngay cả khi có
khao khát mãnh liệt về lý tưởng; cho nên ba tất nhiên phải biết điều đó; dầu
vậy, ba vẫn là người kiểu khác; ba được tự do lựa chọn, còn họ thì không -
cho nên ba khóc, khóc thay họ, khóc thương tư tưởng cũ, và có lẽ ba khóc
bằng những giọt nước mắt thật sự, không màu mè.
Tôi hỏi, vẻ không tin:
- Ba tin ở thượng đế đến mức ấy ư?
- Anh bạn ơi, câu hỏi này có lẽ là thừa đấy. Cứ coi như ba không tin
lắm, song ba không thể không buồn nhớ tư tưởng cũ. Ba không thể hình
dung con người ta lại có thể sống thiếu thượng đế được, liệu có một lúc nào
đó thiếu được chăng? Trái tim ba luôn luôn quyết định cái gì có thể; có lẽ
một lúc nào đó thì có thể… Đối với ba, hiển nhiên sẽ có lúc như thế, nhưng
ở đây ba luôn hình dung một bức tranh khác…
- Bức tranh thế nào ạ?
Phải, hồi trước ông từng tuyên bố ông hạnh phúc, tất nhiên lời nói của
ông chỉ vậy thôi, song tôi tiếp nhận được rất nhiều điều từ những gì ông
nói. Tôi không dám truyền đạt lại trên giấy tất cả những gì hai cha con tôi
nói với nhau hôm ấy; nhưng ở đây tôi sẽ vạch một số nét của bức tranh lạ
mà tôi nắm bắt được. Cái chính là dạo trước tôi luôn trăn trở về các bức ảnh
