Ông gặp Katerina Nikolaevna một cách bất ngờ, khi ông đang nóng
lòng chờ mẹ tôi hơn bao giờ hết. Mọi người đều đang ở Frankfurkt, vùng
suối khoáng, và đang điều dưỡng. Chồng của Katerina Nikolaevna gần như
đang hấp hối, chí ít thì cũng đã bị các bác sĩ coi là hết phương cứu chữa. Từ
lần gặp đầu tiên, nàng đã làm cho ông choáng váng như có bùa mê. Đó là
định mệnh. Đáng chú ý là khi nhớ lại và viết những dòng này, tôi không
nhớ trong lời kể của ông có lúc nào ông sử dụng dù chỉ một lần chữ “yêu”
hoặc “phải lòng”. Tôi chỉ nhớ hai chữ “định mệnh”.
Tất nhiên, đó là định mệnh. Ông không muốn thế, ông “không muốn
yêu”. Tôi không biết tôi có diễn tả rõ cái đó được chăng; nhưng toàn bộ
tâm hồn ông ấy làm bực bội chính vì sự thực là chuyện đó lại có thể xảy ra
với ông. Tất cả những gì gọi là tự do ở ông lập tức bị hủy diệt hoàn toàn
trước cuộc gặp gỡ đó, và thế là người đàn ông bị trói chặt vào người đàn bà
mà trước đó ông ta không hề quen biết. Ông không muốn cái sự làm nô lệ
cho ham muốn ấy. Bây giờ tôi nói thẳng: Katerina Nikolaevna là loại phụ
nữ thượng lưu hiếm hoi, có thể nói là không thể có trong giới mình. Đó là
kiểu người phụ nữ giản dị, thuần chất đến mức cao nhất. Tôi nghe nói, tức
là tôi biết chắc, rằng vì sao nàng là nhân vật có một không hai trong giới
thượng lưu mỗi lần nàng xuất hiện ở đó (rồi lại biến mất tăm). Versilov tất
nhiên dạo đầu chưa tin, trong lần gặp đầu tiên, rằng nàng như vậy, mà chính
là ông tin ngược lại, nghĩa là ông coi nàng là kẻ giả vờ giả vịt, một kẻ xảo
quyệt. Ở đây tôi xin nói trước nhận xét của nàng về Versilov: nàng khẳng
định rằng ông không thể nghĩ khác về nàng, “bởi vì người theo chủ nghĩa lý
tưởng khi cụng đầu vào thực tế thì bao giờ cũng trước những người khác,
có khuynh hướng giả định sự xấu xa”. Tôi không rõ nhìn chung những
người theo chủ nghĩa lý tưởng có đúng thế không, song với Versilov thì
hoàn toàn đúng. Ở đây tôi cũng xin ghi nhận xét của cá nhân, thoáng hiện
trong óc tôi lúc tôi nghe ông kể: tôi cho rằng ông yêu mẹ tôi có thể nói,
bằng một tình yêu người, mang tính nhân văn hơn, so với một tình yêu đơn
giản thông thường của nam giới đối với phụ nữ; thành thử vừa gặp một phụ
nữ mà ông yêu bằng tình yêu đơn giản thông thường, ông lập tức không
