về loại tiểu thuyết xã hội ở nước ta… Anh đã chạm tới cái cốt lõi nhất…
Anh hãy trân trọng tài năng miêu tả sự thật của mình và nếu được vậy anh
sự trở thành một văn hào vĩ đại!” Bi kịch tâm hồn của Makar Devushkin,
một viên chức quèn ở Peterburg, và cô gái bất hạnh Varenka Dobroselova,
được bộc lộ một cách chân thành và cảm động trong các bức thư giữa hai
người ấy, đã mở đầu cho đề tài chủ yếu “những người bị lăng mạ và sỉ
nhục” trong sáng tác của Dostoevsky.
Thập niên bốn mươi, Dostoevsky nồng nhiệt tiếp thu tư tưởng xã hội
thủ nghĩa của Belinsky và không lâu sau ông đã tham gia một tổ chức cách
mạng. Ngày 23 tháng 4 năm 1849, Dostoevsky bị bắt, bị kết án tử hình.
Nhưng vào giây phút cuối cùng trước khi bị hành quyết, án tử hình đã được
thay bằng án lưu đày bốn năm ở Sibir và sau đó phải đi lính. Mười năm sau
Dostoevsky mới có thể trở về Peterburg và tiếp tục hoạt động văn chương.
Mười năm ấy đã làm thay đổi đáng kể thế giới quan của Dostoevsky.
Không phải cuộc lưu đày đã “bẻ gãy” ông như một lần, trong lúc tuyệt
vọng, chính ông đã dùng từ ngữ đó trong thư gửi nữ chiến sĩ “Tháng Chạp”
N.D.Fonvizina. Dostoevsky là một người dũng cảm và có tư tưởng độc lập
hiếm thấy. Ở nơi lưu đày Dostoevsky không chỉ chịu đựng những đau khổ
nặng nề về thể xác và tinh thần, mà còn lần đầu tiên hòa mình với số phận
của nhân dân, hi vọng vào nền tảng tôn giáo, đạo đức của cuộc sống nhân
dân, vào đạo Kitô chân chính mà ông tin rằng nhân dân Nga trân trọng gìn
giữ.
Tiểu thuyết Chàng Thiếu Niên xuất hiện trên tạp chí Chuyên san Tổ
quốc năm 1875; là cuốn đầu tiên của loạt tiểu thuyết về đề tài rộng lớn mà
Dostoevsky gọi là Cha và Con đúng như Turgenev biểu thị. Cuốn tiểu
thuyết tiếp theo là Anh em nhà Karamazov.
Năm 1876, trên tạp chí Nhật ký của nhà văn số tháng 1, Dostoevsky
giải thích ý định của ông như sau: “Trước đây tôi đã để ý đến trẻ em, nhưng
bây giờ tôi đặc biệt chú ý đến chúng.” Từ lâu tôi đã đặt cho mình ý tưởng
phải viết một cuốn tiểu thuyết về trẻ em - những đứa con ở nước Nga thời
