Trung Quốc nên bỏ dùng đũa và thói quen gắp chung một đĩa. Hồ Diệu Bang
kêu gọi: “Chúng ta nên dọn thêm dao, nĩa, mua thêm đĩa và ngồi quanh bàn, ăn
những món ăn Trung Quốc theo phong cách Tây, tức là mỗi người có riêng một
đĩa. Nhờ cách đó, chúng ta có thể tránh được nhiều bệnh truyền nhiễm.”
Trong số toàn bộ những nhà lãnh đạo hàng đầu Trung Quốc, ông có lẽ là người
ít sùng kính di sản để lại của Mao Trạch Đông nhất. Khi được hỏi tư tưởng nào
của Mao Trạch Đông có thể hỗ trợ cho nỗ lực hiện đại hóa của Trung Quốc, ông
được cho là đã trả lời: “Tôi nghĩ chẳng có cái nào.”
Dù nhận được sự sáng tạo và hậu thuẫn của những người đồng chí hướng như
Triệu Tử Dương và Hồ Diệu Bang nhưng những nỗ lực cải cách của Đặng Tiểu
Bình phải trải qua một thời kỳ rất lâu mới vận hành ổn định. Đôi khi, Đặng Tiểu
Bình thúc ép các chương trình cải cách diễn ra hết sức gấp rút và táo bạo nhưng
cũng có lúc ông trì hoãn, thậm chí là chặn đứng sự thay đổi. Nguyễn Minh nhận
xét về Đặng Tiểu Bình: “Đôi lúc, ông ấy hành động với đầu óc rõ ràng nhưng
cũng có khi ông ấy dường như là mụ mẫm, lái cỗ xe cải cách khổng lồ của
Trung Quốc chạy lần quần tới lui.”
Sự mâu thuẫn trước sau bất nhất có thể
thấy rõ của Đặng Tiểu Bình xuất phát từ nguyên nhân liên minh cải cách của
ông không ổn định. Dù Đặng Tiểu Bình đã tập hợp được một lực lượng đông
đảo những người ủng hộ trong Đảng nhưng không phải ai cũng thống nhất cách
thức thay đổi. Một số người lo ngại sự mở cửa của Trung Quốc sẽ tạo điều kiện
cho những thế lực xấu xa, đồi bại lọt vào xã hội, đe dọa sự lãnh đạo của Đảng
Cộng sản. Nhiều người cho rằng Đặng Tiểu Bình đang dẫn dắt Trung Quốc đi
theo đường lối khác. Vào năm 1985, Đặng Tiểu Bình thừa nhận: “Một số người
lo ngại Trung Quốc sẽ trở thành tư bản. Chúng tôi không thể khẳng định một
cách chắc chắn rằng họ lo ngại vô căn cứ.”
Ông không thể phớt lờ những
nhân tố bảo thủ trong Đảng; những tranh cãi nội bộ về chính sách và những
cuộc đấu đá tranh giành quyền lực thường làm cho nhóm chủ trương cải cách
của Đặng Tiểu Bình mệt mỏi, kiệt sức và làm chậm tốc độ cải cách. Tuy nhiên,
có một yếu tố luôn luôn không đổi trong suốt toàn bộ tiến trình cải cách. Đó là,
một khi Đặng Tiểu Bình đã đưa tầm ảnh hưởng của mình vào sau mỗi chính
sách thì nhất định nó sẽ có hiệu lực. Naughton đã gọi Đặng Tiểu Bình là “cha đẻ
chính trị của cải cách kinh tế”.
