CHÁU ÔNG RAMEAU
Vertumnis, quotquot sunt, natus iniquis
(Horace, Q. II, Satyr. III)
Dù tiết trời đẹp hay xấu, tôi có thói quen cứ đến năm giờ chiều đi dạo
ở Hoàng-Cung. Thiên hạ luôn thấy tôi, ngồi một mình, mơ mộng trên chiếc
ghế dài ở Argenson
. Tôi trò chuyện với bản thân tôi về chính trị, về tình
yêu, về thị hiếu và về triết học. Tôi mặc cho đầu óc tôi tha hồ bông lông.
Tôi để cho đầu óc chợt nảy ra điều gì là cứ thế tuỳ thích suy nghĩ miên
man, dù nghiêm trang hay rồ dại, như ta thấy trên đường Foy những chàng
thanh niên phóng đãng của chúng ta bám theo một ả giang hồ dáng điệu
lẳng lơ, bộ mặt tươi cười, con mắt long lanh, mũi hếch lên, rời bỏ cô nàng
này để lại bám theo cô nàng khác, tấn công tất cả mà chẳng bám riết ả nào.
Tư duy của tôi, chính là các ả giang hồ của tôi. Nếu trời lạnh quá hoặc mưa
nhiều, tôi lánh vào tiệm giải khát La Régence; tại đây, tôi thích thú xem
người ta chơi cờ. Về đánh cờ thì Paris là nơi tuyệt nhất thế giới, và tiệm
giải khát La Régence là nơi tuyệt nhất Paris. Chính tại nhà Rey là nơi người
ta chứng kiến các bước tiến công của ông Légal cao thủ, ông Philidor tinh
tế, ông Mayot chín chắn, là nơi người ta thấy những nước cờ bất ngờ nhất,
và là nơi người ta nghe thấy những lời nói dớ dẩn nhất; bởi vì nếu có thể có
người vừa tài trí vừa cao cờ như Légal, thì cũng có người vừa cao cờ vừa
ngốc nghếch như Foubert và Mayot. Một buổi chiều, tôi có mặt tại nơi ấy,
quan sát thì nhiều, nói năng thì ít, và lắng nghe càng ít càng hay, chợt có
một gã đến bên tôi, một trong những nhân vật kì cục nhất mà Thượng đế
chẳng để cho xứ sở này thiếu vắng. Đấy là một tay hỗn hợp vừa cao cả vừa
đê tiện, vừa sáng suốt vừa điên rồ. Chắc hẳn những ý niệm lương thiện và
bất lương bị xáo tung lên một cách lạ lùng trong đầu óc hắn, bởi vì hắn phô
bày chẳng hề khoa trương các phẩm chất tốt đẹp tạo hóa ban cho và không
chút ngượng ngùng cả những cái xấu xa tiếp nhận từ tạo hóa. Ngoài ra, hắn
được trời phú cho một cơ thể khoẻ mạnh, một trí tưởng tượng sôi nổi đặc
