phận quan trọng nhất của thành thị và của triều đình. Những kẻ giàu có của
chúng ta trong tất cả các tầng lớp dù họ tự nhủ hay không tự nhủ trong lòng
chính những điều mà tôi vừa tâm sự với ông, nhưng sự thật là ở vào địa vị
họ tôi sẽ sống ra sao thì chính đấy là lối sống của họ bây giờ. Các ông hiện
đang nghĩ thế này. Các ông tưởng rằng hạnh phúc được tạo ra cho mọi
người ai cũng như ai. Ảo tưởng lạ lùng chưa! Hạnh phúc với các ông là một
cách diễn tả bóng bẩy nào đấy mà bọn tôi không có, một tâm hồn riêng
biệt, một thị hiếu đặc biệt. Các ông trang trí cho điều kì cục ấy bằng cái
danh từ đức hạnh; các ông gọi nó là triết lí. Nhưng đức hạnh, triết lí có phải
được làm ra cho tất cả thiên hạ đâu? Ai có được thì có. Ai giữ được thì giữ.
Ông cứ hình dung thế giới uyên bác và triết lí mà xem; ông phải thừa nhận
rằng nó sẽ buồn như trấu cắn. Này, triết lí muôn năm, sự thông thái của
Salomon
muôn năm: uống rượu ngon, tọng những sơn hào hải vị, lăn
lộn trên các phụ nữ xinh đẹp, nghỉ ngơi trong giường êm nệm ấm. Ngoài
cái đó ra, tất cả đều là phù phiếm.
TÔI
Bảo vệ tổ quốc thì sao?
HẮN
Phù phiếm. Làm gì còn có tổ quốc nữa. Từ địa cực nọ đến địa cực kia,
tôi chỉ thấy toàn có các bạo chúa và các nô lệ mà thôi.
TÔI
Giúp đỡ bạn bè thì sao?
HẮN
Phù phiếm. Người ta còn có bạn bè ư? Giá như có bạn bè đi nữa,
chẳng lẽ lại cần làm cho họ thành những kẻ vong ân bội nghĩa ư? Ông cứ
