Đến hồi Jogona kết thúc câu chuyện, và tôi cũng ghi chép xong, tôi bảo sẽ
đọc lại cho ông nghe. Jogona bèn ngồi xoay mặt đi, như để tránh mọi sao
lãng.
Nhưng khi nghe đọc tên mình, “Do vậy ông đã gửi gắm họ cho người bạn
là Jogona Kanyagga, sống cách đó không xa,” thì Jogona ngoảnh phắt lại,
và cái liếc mắt hân hoan nồng nhiệt cùng tràng cười khoan khoái khi ấy lập
tức biến ông từ ông già thành chú bé, thành một hình tượng thanh xuân
đích thực. Lúc tôi đọc xong bản tường trình, sau khi tên Jogona như sự xác
minh bên dưới dấu điểm chỉ của ông được xướng lên, thì ánh nhìn kia lại
xuất hiện, lần này sâu lắng và điềm tĩnh hơn, với một phong thái chững
chạc mới.
Adam cũng nhìn Chúa hệt thế khi được Người sáng tạo từ bụi đất, thổi vào
lỗ mũi hơi thở sự sống, và từ đó con người trở thành hồn sống. Tôi đã tạo
dựng nên và cho ông thấy chính bản thân mình: một và chỉ một Jogona
Kanyagga đời đời. Được tôi trao cho tờ giấy, Jogona tham lam và sùng kính
nhận lấy, gấp lại nhét vào một góc áo choàng rồi đè tay lên. Ông không thể
để mất nó, bởi nó mang linh hồn ông trong đó, nó là bằng chứng sự tồn tại
của ông. Trong đó chứa đựng những việc Jogona Kanyagga đã làm, và
khiến tên ông biến thành bất tử: Người phàm đã trở thành câu chữ và cư
ngụ giữa chúng ta, đầy ơn sủng và lẽ thật
Thế giới chữ viết được mở ra trước người bản xứ châu Phi trong thời kì tôi
sống ở đó. Nếu muốn, tôi đã có cơ hội tóm lấy cái đuôi của thời quá vãng
và được sống lại một giai đoạn lịch sử của chính chúng ta: thời số đông
người dân châu Âu thuần phác, cũng như vậy, lần đầu tiên tiếp xúc với chữ
viết. Tại Đan Mạch chuyện này xảy ra hơn một trăm năm về trước, và theo
lời kể của các bậc cao niên hồi tôi còn nhỏ, phản ứng trong cả hai trường
hợp giống hệt nhau. Con người có thể, tuy rất hiếm khi, bộc lộ thái độ hiến
dâng khiêm nhường và vui sướng đến nhường ấy theo nguyên châm nghệ
thuật vị nghệ thuật.
