Sau này, anh trai Denys, lãnh chúa của Winchilsea, cho dựng một cột đá
trên mộ người em, với câu trích từ bài thơ mà Denys hết mực tán thưởng:
“Thơ về ông già thủy thủ
.” Bản thân tôi chưa từng nghe đến bài này tới
tận dịp được Denys trích đọc cho nghe - ấy là bận chúng tôi đang trên
đường tới đám cưới của Bilea. Tôi cũng không được tận mắt ngắm cây trụ
đá: nó được dựng lên sau khi tôi rời khỏi châu Phi.
Tại Anh cũng có một công trình tưởng niệm Denys. Tưởng nhớ về anh bạn
đồng bối đã bắc một chiếc cầu đá vắt qua con mương chạy giữa hai sân cỏ
thi đấu ở Eton. Một bên lan can cầu khắc tên Denys và niên khóa của anh ở
Eton, lan can bên kia ghi dòng chữ: “Người từng nổi danh trên những mặt
sân này và được nhiều bạn bè yêu mến
.”
Con đường đời Denys nối liền dòng nước mương nằm giữa khung cảnh
hiền hòa nước Anh và đỉnh núi châu Phi. Chỉ là ảo tượng quang học khi
cho rằng con đường ấy quanh co, lệch lạc - thực ra chính môi trường xung
quanh đã méo mó, lệch lạc. Dây cung đã buông trên cây cầu ở Eton, mũi
tên vạch nên quỹ đạo của nó, và lao trúng trụ đá trên rặng Ngong.
Sau khi tôi rời châu Phi, Gustav Mohr có viết thư thuật lại một chuyện lạ
lùng, tôi chưa từng nghe bao giờ, xảy ra bên nấm mộ của Denys. “Người
Masai,” anh viết, “đã báo lên ông trưởng hạt Ngong, rằng nhiều lần, lúc
bình minh hay buổi xế chiều, họ bắt gặp sư tử trên mộ Finch-Hatton. Một
con đực và một con cái thường đứng hoặc nằm rất lâu trên mộ. Đôi ba
người Ấn, trên các xe tải chạy qua đây trên đường tới Kajado, cũng nhìn
thấy chúng. Sau khi chị đi, đất quanh mộ đã được san phẳng thành một mặt
thềm rộng, tôi tin điểm bằng phẳng này là vị trí tốt cho sư tử bởi từ đó
chúng có thể quan sát khắp bình nguyên có đám gia súc và hoang thú bên
dưới.”
Thật quả xứng đáng và hợp lí hợp tình khi sư tử tìm tới mộ của Denys và
biến anh thành tượng đài kỉ niệm của châu Phi. “Một ngôi mộ gần xa nức
tiếng
.” Ngay cả ngài Nelson
lừng lẫy tôi thầm nhủ, tại quảng trường
Trafalgar cũng chỉ có được mấy con sư tử bằng đá.
