thổn thức bồi hồi tưởng không dám ngước mắt nhìn, tôn thờ kẻ mang trong
mình cái đẹp, thậm chí sẵn sàng hy sinh thân mình để thờ phụng kẻ kia như
một thần tượng, nếu không sợ bị người đời coi là lố bịch. Vì cái đẹp, hỡi
Phaidros, chỉ có cái đẹp là vừa khả ái vừa mục khả thị: cái đẹp, hãy ghi nhớ
diều này, là hình thức duy nhất của tư tưởng mà ta có thể tiếp thu qua các
giác quan, cảm thụ bằng các giác quan.
****
Hoặc giả chúng ta sẽ ra sao, nếu những điều siêu phàm như trí tuệ, đạo
đức và chân lý bỗng hiển hiện rành rành trước mắt ta? Khi ấy ta làm sao
tránh khỏi tội phạm
thượng và khỏi bị tình yêu thiêu đốt thành tro bụi, như nàng Semele
(6) ngày ấy trước thần Zeus? Như vậy cái đẹp là con đường đưa người cảm
thụ đến với tư tưởng - chỉ là con đường, là một phương tiện mà thôi,
Phaidros bé nhỏ của ta ;;; Và rồi ông, kẻ quyến rũ cáo già, đã nói ra điều
tinh tế nhất: Đó là, kẻ đem lòng yêu cao cả hơn kẻ được yêu, vì cái thần ẩn
trong kẻ yêu người chứ không phải ở người được yêu - có lẽ đó là tư tưởng
tế nhị nhất mà cũng mai mỉa nhất tự cổ chí kim là nguồn gốc nảy sinh mọi
thủ đoạn xảo quyệt và lạc thú thầm kín nhất của ái tình.
Hạnh phúc đến với nhà văn khi một tư tưởng có thể hóa thân hoàn toàn
thành cảm xúc và một cảm xúc hoàn toàn thành tư tưởng. Khi ấy chính một
tư tưởng xung động như thế, một cảm xúc xác thực như thế đã vừa thống trị
vừa phục tùng người khách cô đơn: thân xác run rẩy đắm say, trong khi tinh
thần gục đầu tôn vinh cái đẹp. Đột nhiên, ông muốn viết. Đã đành người
đời vẫn cho rằng thần ái tình Eros ưa nhàn nhã, và sinh ra chỉ để hưởng an
nhàn. Nhưng ở thời điểm này trong cơn khủng hoảng, hứng thú của kẻ
cuồng si tập trung vào sáng tác. Không cần quan tâm đến nguyên do. Một
câu hỏi, một đề nghị khơi mào cho một vấn đề lớn đang là điểm nóng về
văn hóa và thị hiếu, làm xôn xao giới trí thức đương thời, đã lọt tới tai
người lữ khách. Đề tài ấy đối với ông quá quen thuộc, ông đã tự mình trải
nghiệm; đột nhiên ông không cưỡng lại được ham muốn soi sáng nó dưới
ánh hào quang tỏa ra từ ngôn ngữ của chính ông. Kỳ thực ông thấy thèm
được làm việc với sự hiện diện của Tadzio, khi viết lấy thân hình cậu làm
