Thế nhưng, mặc dù cả hai đều là người thành thật chừng nào mà điều
đó có thể có trên đời, họ hoàn toàn không ưa nhau. Họ có ý kiến khác hẳn
nhau về mọi điều; không có cái gì họ cùng ưa thích, và mặc dù cả hai đều
yêu bà Delmare, đấy là hai thứ tình cảm khác nhau đến mức chia rẽ họ hơn
là làm cho họ gần nhau. Họ cảm thấy thích thú đặc biệt khi bác bỏ nhau và
bằng mọi cách có thể được làm cho nhau bực bội bằng những lời trách móc
dưới hình thức chung chung, nhưng không kém phần chua cay.
Những cuộc tranh cãi quan trọng nhất và thường xuyên nhất của họ
bắt đầu từ chính trị và kết thúc ở những vấn đề đạo lý. Một buổi tối, khi họ
tụ tập quanh chiếc ghế bành của ông Delmare, cuộc tranh cãi bùng ra vì
một cớ hết sức nhỏ nhặt. Bề ngoài họ vẫn giữ lễ độ, người này thì do quan
điểm triết họ buộc phải như thế, người kia thì do tập quán của giới thượng
lưu. Nhưng bằng cách bóng gió, người ta nói với nhau những điều hết sức
gay gắt, khiến đại ta vui thích, ông là con nhà võ ưa xung đột, và vì không
có chiến trận, ông thích nhưng cuộc tranh cãi.
Tôi tin rằng quan điểm chính trị của một người là toàn bộ con người
đó. Hãy cho tôi biết tình cảm và ý nghĩ của anh, tôi sẽ nói rõ quan điểm
chính trị của anh. Do sự ngẫu nhiên, bất kể chúng ta ra đời trong tầng lớp
nào hay thuộc đảng nào, tính cách của chúng ta sớm muộn cũng sẽ thắng
những thành kiến hay niềm tin do giáo dục tiêm nhiễm cho. Có lẽ các bạn
sẽ cho rằng tôi quá độc đoán. Nhưng làm sao tôi có thể mong đợi điều gì tốt
lành ở một đầu óc gắn bó với những hệ thống và lòng quảng đại cao quý
không sao chấp nhận được? Hãy chỉ cho tôi một người chủ trương án tử
hình là có ích, thế thì mặc dù người ấy tận tâm và có học vấn đến đâu, tôi
đố các bạn làm thế nào cho tôi có thiện cảm với người đó. Nếu người đó
muốn mở mặt cho tôi thấy sự thật, những sự thật mà tôi không biết, y sẽ
không thu được kết quả gì hết. Bởi vì dù thế nào đi nữa, tôi cũng không tin
cậy y được.
