nào đó có lỗi với tôi thì tôi không muốn than phiền về điều đó. Thế là tôi
càng trở nên ích kỷ hơn, nghĩa là càng buồn và hoài nghi hơn bao giờ hết.
Người ta nghi ngờ tôi, nên tôi buộc phải tỏ ra kiêu ngạo và quen chỉ tin ở
bản thân. Trong những thử thách ấy, tôi chỉ biết nương tựa vào trái tim
mình. Người ta buộc tội tôi vì tôi không yêu một người phụ nữ chỉ vì bị ép
buộc mà phải lấy tôi, và bao giờ cũng chỉ tỏ ra khinh miệt tôi. Sau đó,
người ta rằng một trong những nét chính biểu hiện thói ích kỷ của tôi là tôi
không ưa trẻ em. Raymon đã có lần chế nhạo một cách tàn ác khuynh
hướng đó của tôi, anh ta nhận xét rằng những sự quan tâm cần thiết cho
việc giáo dục trẻ em ít ăn nhập với những thói quen đã thành hệ thống
nghiêm ngặt của một ông mãnh già. Tôi cho rằng anh ta không biết tôi đã
từng làm bố và chính tôi đã từng dạy dỗ em. Nhưng không một ai trong các
người muốn hiểu rằng kỷ niệm về con trai tôi, sau bao nhiêu năm, vẫn làm
tôi xót xa đau đớn như ngày đầu tiên, và trái tim mưng mủ của tôi sưng tấy
lên khi nhìn thấy những mái đầu vàng hoe khiến tôi nhớ đến thằng bé. Khi
một người bất hạnh, người ta tìm cách quy cho người đó đủ thứ lỗi lầm, vì
sợ phải thương hại người đó.
Nhưng điều mà không bao giờ có ai hiểu được là sự phẫn nộ sâu sắc,
sự thất vọng tăm tối chiếm lấy tâm hồn tôi, khi tôi bị dứt ra khỏi nơi này,
tôi, đứ trẻ tội nghiệp của xứ sở hoang vu, đứ atre3 không được ai ban cho
một cái nhìn thương hại, để rồi choàng lên tôi những ràng buộc của xã hội,
người ta bắt tôi phải chiếm một chỗ trống trong cái thế giới đã gạt bỏ tôi;
ngườii ta muốn tôi phải hiểu rằng tôi có những bổn phận phải làm tròn đối
với những người không thèm biết đến bổn phận của họ đối với tôi. Có gì là
lạ! Không một ai trong số những người ruột thịt của tôi muốn làm chỗ
nương tựa cho tôi, còn bây giờ mọi người đều nhắc tôi nhớ đến vô số lợi
ích của họ để bắt tôi phải bảo vệ những lợi ích đo. Thậm chí người ta
không muốn để tôi an hưởng cái mà người ta không hề tước đoạt của kẻ
cùng đjnh: sự cô đơn! Trong đời tôi chỉ có một tài sản, một hy vọng, một ý
nghĩ: em bao giờ cũng là của tôi, người ta lấy đi mất của tôi, người ta bảo
rằng em không đủ giàu có để làm vợ tôi. Sự nhạo báng cay đắng! Tôi, kẻ
