Nếu tâm không đủ năng lực thì trí tuệ sẽ không phát sinh, bởi vì tâm thiếu
năng lực là tâm không có định lực.
---o0o---
61. Rắn
Con người luôn luôn tìm cầu hạnh phúc và ghét đau khổ, nhưng hạnh
phúc là một hình thức vi tế của khổ đau. Chúng ta có thể so sánh hạnh phúc
và khổ đau với một con rắn. Đầu rắn là đau khổ, đuôi rắn là hạnh phúc. Đầu
rắn rất nguy hiểm vì có răng độc. Nếu đụng vào đầu rắn, rắn sẽ cắn ngay.
Nhưng nói chi đến đầu, bạn chỉ cần sờ vào đuôi rắn, rắn cũng quay đầu lại
cắn bạn liền; bởi vì cả đầu lẫn đuôi đều thuộc về một con rắn. Cũng thế,
hạnh phúc và đau khổ, vui và buồn, đều khởi từ một con rắn. Đó là tham
muốn. Bởi thế, khi có hạnh phúc thì tâm chưa hẳn đã có an bình thật sự.
Chẳng hạn khi ta có được vật ưa thích như giàu sang, uy quyền, lời tán
dương thì chúng ta hài lòng vui thích, nhưng tâm vẫn bất an vì lo sợ mất
chúng. Sự bất an, sợ hãi này không phải là trạng thái hạnh phúc. Sau này, có
thể chúng ta sẽ thực sự mất những thứ ấy, rồi sẽ thực sự đau khổ. Bởi vậy,
nếu chúng ta không chánh niệm và ý thức sáng suốt ngay cả khi đang hạnh
phúc thì đau khổ sẽ sẵn sàng nhảy vào. Đó là trường hợp nắm phải đuôi rắn,
nếu ta không buông ra ắt sẽ bị rắn cắn. Vì tất cả mọi thứ, cho dù đó là đầu
rắn hay đuôi rắn, là việc thiện hay việc bất thiện, đều là những đặc tính của
luân hồi không ngừng thay đổi.
---o0o---
62. Con Nhện
Theo dõi một con nhện có thể giúp chúng ta phát sanh trí tuệ. Nhện
giăng tơ ở một nơi thuận lợi, rồi nằm một nơi chờ đợi. Một lát sau, một con
ruồi bay đến sa vào lưới nhện. Khi mồi vừa đụng vào lưới thì nhện tức tốc
đến ngay, dùng tơ quấn chặt lấy ruồi rồi cất con ruồi vào một nơi, xong lại
trở về trung tâm nằm yên lặng như trước.
Tâm chúng ta cũng vậy. Tâm chúng ta luôn luôn bị các loài côn trùng là
các đối tượng giác quan xâm nhập. Lúc căn tiếp với trần thì tâm hay biết
ngay, chẳng khác nào khi côn trùng đụng vào lưới, thì nhện tiến đến liền.
Khi tâm nhận thức đối tượng, nó sẽ suy đạt và xem xét một cách thận trọng
rồi trở về trung tâm. Trở về trung tâm có nghĩa là sống chánh niệm với sự
hiểu biết rõ ràng, luôn luôn có ý thức sáng suốt và làm mọi việc một cách
