Mùa hái bông
Mùa xuân, vùng Mường Piềng có tục lệ cũ: Trai gái đi chơi
hang núi. Những cuộc hò hẹn vui thú nhất là những cuộc chơi
hang.
Năm 1952, trong chiến dịch giải phóng Tây Bắc tôi qua khu du
kích Mường Piềng, được nghe câu chuyện sau đây.
Pháp trở lại. Cả các làng bản Mường Piềng phải bỏ
ruộng, lên ở núi. Cây lau, cây bói mọc lấp hết ruộng. Hoa
lau hoa bói hoang dại loang ra năm này qua năm khác
trắng xóa cánh đồng.
Làng mạc, nương rãy bây giờ ở bí mật trên núi cao. Đến
mùa gặt, đứng trên ngọn này, trông chếch sang sườn núi
khác, chốc lại thấy một vệt sang sáng vàng vàng. Ấy là
những nương lúa tra kín đang trổ.
Năm ấy, thình lình Tây lên lùng. Cả làng lại phải bỏ
nương lúa, bỏ núi đi lần nữa đến nơi hóc hiểm, xa hơn.
Như một đàn trâu vào rừng biết bảo vệ nhau, họ đi từng
đám. Người già, trẻ con gồng gánh đi giữa. Du kích mang
nỏ và súng kíp giữ gìn trước, sau. Hơn hai mươi người và
đồ lề trèo núi. Mấy ngày mấy đêm vẫn đi. Đêm đến,
trông xuống vòm sương mù mịt, thấy ánh một đốm lửa.
Đấy là cái đồn Tây đóng giữa làng cũ, vẫn còn thấy cái
đồn ấy. Người ta lại giục nhau, lại trèo đi.
