CHIẾC LEXUS VÀ CÂY Ô LIU - Trang 179

thuế tới hải quan và luật tư hữu hóa - trở nên tham nhũng tràn lan; và
những giao dịch hợp pháp không còn là tiêu chuẩn, mà chỉ là ngoại lệ. Một
hình thức mà ai cũng phải chịu đựng đó là các viên chức mọi cấp dùng
quyền lực của họ để vòi tiền của dân chúng, các nhà đầu tư và của bản thân
nhà nước. Ngược lại, dân chúng và các nhà đầu tư sẽ tin rằng để đạt được
một phê chuẩn hay hưởng một dịch vụ nào đó, họ phải đút lót cho hết thảy
các cửa liên quan.
Có nước đã phải chịu đựng "nạn vòi tiền" nghiêm trọng - nơi nhà nước
được dựng lên từ những vụ trộm cắp, như Nigeria chẳng hạn - cho tới loại
có "nạn vòi tiền" mới nảy nở, nơi tham nhũng tràn lan và ai ai cũng phải
chịu, mặc dù cũng có những yếu tố về luật pháp và dân chủ tồn tại song
song, như Ấn Độ chẳng hạn. Sự khác biệt giữa hai hình thái vòi tiền loại
nghiêm trọng và loại chớm nở được minh họa một cách tốt nhất bằng câu
chuyện cười được kể ở Ngân hàng Thế giới, về hai ông Bộ trưởng Bộ Xây
dựng hạ tầng cơ sở, người Á châu và Phi châu, sang thăm đất nước của
nhau. Đầu tiên Bộ trưởng người châu Phi sang thăm đất nước của Bộ
trưởng Á châu và được ông này mời về nhà ăn tối. Bộ trưởng Á châu sống
ở một biệt thự tuyệt đẹp như một cung điện. Ông Phi châu hỏi ông Á châu,
"Làm sao ông mua nổi dinh thự này với mức lương của ông?" Ông Á châu
mời khách đi đến một khung cửa sổ, chỉ cho khách mấy chiếc cầu đằng xa
và nói: "Ông thấy cây cầu đó không?" "Có, tôi thấy rồi", ông Phi châu đáp
lại. Và Bộ trưởng người Á châu chỉ vào ngực mình, nói thầm thì: "10 phần
trăm", ý nói 10 phần trăm chi phí cho cây cầu đã vào túi ông ta. Một năm
sau đến lượt Bộ trưởng Á châu sang thăm bạn mình ở một nước châu Phi
và thấy dinh thự của bạn đẹp hơn của ông nhiều lắm. "Làm sao ông có thể
sắm nổi dinh thự như thế này, với mức lương của mình?" Bộ trưởng châu Á
hỏi bạn. Người bạn Phi châu đưa ông ta ra một cửa sổ, nhìn về phía chân
trời và nói, "Ông có thấy cây cầu đằng kia không?" Bộ trưởng Á châu đáp:
"Không thấy, cầu nào đâu?" "Chính thế". Bộ trưởng người Phi châu nói, chỉ
vào ngực mình, "một trăm phần trăm".
Những dấu hiệu cụ thể nào được dùng để phân biệt mức vòi tiền nghiêm
trọng, toàn diện với mức chớm nở? Sau đây tôi sẽ giới thiệu chúng dựa trên