CHIẾC LEXUS VÀ CÂY Ô LIU - Trang 189

tranh về mức độ băng đảng. Trong sự nghiệp xây dựng một nền dân chủ
dựa trên cơ sở thị trường tự do, thì chúng tôi đang đứng ở số không. Năm
năm đầu tiên là năm năm rũ bỏ mô hình kinh tế của chủ nghĩa cộng sản.
Nhưng thay vì xây dựng một thị trường tự do cho phép phát huy sáng kiến
và khuyến khích người ta mạo hiểm, chúng tôi đã xây dựng một nền kinh tế
tội phạm gắn với các thủ đoạn buôn bán theo hình tháp. Dân chúng đã đổ
tiền vào các chi nhánh của những cấu trúc bán hàng hình tháp. Và thay vì
chăm lo đầu tư, thì họ ngồi đó uống cà phê và đợi nhận tiền, điều mà các
ông chủ bán hàng hình tháp hứa hẹn. Điều đó gợi lại cho tôi cái cảnh chờ
đợi viện trợ từ Trung Quốc, rồi ăn bám vào viện trợ [trong thời Chiến tranh
Lạnh]. Đó không phải là kinh tế thực sự, chẳng rõ nó là cái gì cả."
Quả thực, ở Albania, thay vì một hệ thống ngân hàng chính phủ đã chấp
nhận, và ở một mức độ, đã dung túng các thủ đoạn lấy của người trước trả
cho người sau - một trong những hình thức lừa đảo cổ điển nhất. Thủ đoạn
này lan tràn ở Albania trầm trọng đến mức một tổ chức trâng tráo nhất đã
tài trợ cho một đội đua xe hơi của nước Ý, cứ như họ là hãng tín dụng
MasterCard International vậy. Cách hoạt động điển hình của chúng là như
thế này: một người đến gặp dân chúng và nói với họ hãy nộp tiền vào một
thứ "quỹ" thì sẽ được hưởng 20, 30, thậm chí 50 phần trăm lãi trong vòng
sáu tháng. Ngoại trừ một số nhỏ, còn phần lớn các quỹ lừa đảo này không
đầu tư vào đâu để trả mức lãi cao như vậy, chúng thường dựa vào phương
pháp vay của người mới để trả lãi cho người cũ - đồng thời chiết khấu, găm
tiền vào túi các vị quản trị của quỹ. Mọi sự tốt đẹp cho tới khi chúng không
tìm ra thêm được khách hàng nào mới.
"Các vụ lừa đải này bắt đầu từ những hoạt động hùn vốn để mua các đường
tiếp khí đốt, bán lậu với giá cao vào các nước lân cận như Montenegro và
Serbia, lúc đó đang bị trừng phạt quốc tế trong cuộc chiến Balkan", Carlos
Elbirt, đại diện Ngân hàng Thế giới tại Tirana giải thích cho tôi. "Nhưng
sau khi lệnh trừng phạt được tháo gỡ thì không còn bất cứ thương vụ nào
đứng đằng sau các quỹ lừa đảo, nên họ chỉ còn cách vay tiền mới để trả các
khoản cũ. Khi những người quỹ tuyệt vọng, không còn cách nào để kiếm
tiền mới thì họ nâng mức lãi lên tới 50 phần trăm. Tôi khó có thể giải thích