Các màu gốc
Đặc biệt, xanh dương là màu rất được ưa chuộng. So với đỏ và vàng,
xanh dương là loại màu ít phổ biến ở thực vật, nhưng có một loại cây thuộc
họ đậu, Indigofera tinctoria, là nguồn nguyên liệu chính để tạo thành thuốc
nhuộm màu chàm. Được đặt tên bởi nhà thực vật học nổi tiếng người Thụy
Điển Linnaeus, Indigofera tinctoria có thể phát triển đến 1,8 mét trong cả
vùng khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới. Tại các khu vực khí hậu ôn đới,
màu chàm được tạo thành từ cây Isatis tinctoria, một loại cây thuốc nhuộm
lâu đời nhất sinh trưởng tại châu Âu và châu Á, với tên gọi “cây tùng lam
(woad) ” ở Anh và “cây tùng lam màu nhạt (pastel)’’ tại Pháp. Trong những
cuộc thám hiểm hơn bảy trăm năm trước, Marco Polo được cho là đã thấy
người dân ở thung lũng Indus sử dụng màu chàm, vì vậy trong nhiều ngôn
ngữ màu chàm được gọi là indigo. Nhưng thực tế màu chàm cũng được sử
dụng tại nhiều vùng khác trên thế giới, bao gồm Đông Nam Á và châu Phi
từ rất lâu trước thời kỳ của Marco Polo.
Phần lớn lá của các loài cây tạo thành màu chàm lại không có màu xanh
dương. Nhưng sau quá trình lên men trong môi trường kiềm và được oxy
hóa, màu xanh dương xuất hiện. Quy trình này đã được nhiều dân tộc thuộc
các nền văn hóa khác nhau trên thế giới phát hiện ra, có thể là khi họ tình
cờ phát hiện ra lá cây đổi màu khi bị ngâm trong nước tiểu hoặc ủ trong tro
sau đó lên men. Trong những tình huống đó, điều kiện cần thiết để tạo
thành sắc xanh dương sẫm của thuốc nhuộm màu chàm đã được đảm bảo.
Tiền chất của màu chàm, có trong tất cả các loại cây tạo ra màu chàm, là
indican, một phân tử có chứa một đơn vị glucose trong thành phần của nó.
Bản thân indican là một chất không màu, nhưng khi được lên men trong
môi trường kiềm, đơn vị glucose sẽ bị tách loại, tạo thành phân tử indoxol.
Indoxol phản ứng với oxy trong không khí tạo thành sắc xanh của màu
chàm (các nhà hóa học gọi phân tử này là indigotin).
