việc vệ sinh cá nhân của hầu hết cư dân La Mã thường được thực hiện bằng
cách chà xát thân thể với hỗn hợp dầu olive và cát và sau đó làm sạch bằng
một miếng cạo dành riêng cho việc này, quá trình này được biết đến như sự
kỳ cọ. Với phương pháp này, mỡ, ghét và da chết được tẩy sạch. Xà phòng
dần trở nên thông dụng trong việc tắm rửa suốt những thế kỷ sau của triều
đại La Mã. Xà phòng và việc sản xuất chúng liên quan mật thiết với các
nhà tắm công cộng, một đặc điểm chung của các thành phố La Mã và phổ
biến trên toàn Đế quốc La Mã. Cùng với sự suy tàn của La Mã, nghề làm
xà phòng và việc sử dụng xà phòng cũng giảm dần ở Tây Âu, mặc dù tại
Đế quốc Byzantine (Đế quốc Đông La Mã) và Ả Rập, xà phòng vẫn được
sản xuất và sử dụng.
Tại Tây Ban Nha và Pháp trong thế kỷ 8, nghệ thuật làm xà phòng đã
được hồi sinh, sử dụng dầu olive. Loại xà phòng này - được biết với tên “xà
phòng castile” theo tên gọi một vùng đất của Tây Ban Nha - có chất lượng
cực cao, trắng, tinh khiết và sáng bóng. Xà phòng castile đã được xuất khẩu
đến các vùng khác ở châu Âu, và đến thế kỷ 13, Tây Ban Nha và vùng phía
nam nước Pháp trở nên nổi tiếng với mặt hàng xa hoa này. Những sản
phẩm xà phòng của vùng phía bắc châu Âu được làm từ mỡ động vật hoặc
dầu cá, nên có chất lượng thấp và được sử dụng chủ yếu để giặt vải.
Phản ứng hóa học tạo ra xà phòng - phản ứng xà phòng hóa - phá vỡ
phân tử triglyceride thành các thành phần acid béo và glycerol bằng một
chất kiềm, hoặc bazơ, ví dụ như kali hydroxide (KOH) hoặc natri
hydroxide (NaOH). Xà phòng bồ tạt (kali) khá mềm; trong khi xà phòng
xút (natri) thì cứng. Ban đầu, hầu hết xà phòng đều là xà phòng bồ tạt, bởi
lẽ tro thu được khi đốt gỗ và than bùn là nguồn chất kiềm sẵn có. Bồ tạt
(potash - theo nghĩa đen là tro - ash - từ chiếc nồi - pot- đang nấu) là kali
carbonate (K
₂CO₃) và ở trong nước nó tạo thành dung dịch có tính kiềm
nhẹ. Ở những nơi có tro soda (natri carbonate, Na
₂CO₃), xà phòng cứng
được sản xuất. Nguồn thu nhập chính tại một số vùng ven biển - đặc biệt là
Scotland và Ireland - là từ việc thu gom tảo bẹ và các loại tảo biển khác để
