nguyên tử làm công cụ xác định vị trí của các nguyên tố. Điều này càng cho
thấy rằng không ai hiểu về ý nghĩa thực sự của số hiệu nguyên tử.
Moseley bấy giờ chỉ mới 25 tuổi đã giải được câu đố ấy nhờ thay đổi cách
tiếp cận vấn đề: từ hóa học sang vật lý. Điều cốt yếu là khi ấy có rất ít nhà
khoa học tin vào hạt nhân nguyên tử. Rutherford đưa ra ý tưởng về hạt nhân
nguyên tử mang điện dương từ năm 1911, nhưng đến năm 1913 nó vẫn chưa
được chứng minh; quá mông lung nên khó mà khiến giới khoa học công
nhận. Nghiên cứu của Moseley đã cung cấp bằng chứng xác thực đầu tiên.
Niels Bohr (một đồ đệ khác của Rutherford) nhớ lại: “Ngày nay chúng ta
không thể hiểu nổi, nhưng khi ấy [nghiên cứu của Rutherford] đã không
được nhìn nhận nghiêm túc... Chính Moseley đã khiến cục diện xoay
chuyển”. Đó là nhờ Moseley đã đồng nhất số hiệu nguyên tử (vị trí của
nguyên tố trên bảng tuần hoàn) với điện tích dương của hạt nhân (một đặc
tính vật lý). Và ông làm vậy bằng một thí nghiệm mà bất cứ ai cũng có thể
lặp lại. Điều này chứng tỏ thứ tự của các nguyên tố không hề ngẫu hứng mà
xuất phát từ hiểu biết đúng đắn về thuộc tính nguyên tử. Các trường hợp
“xoắn não” như coban và niken đột nhiên trở nên dễ hiểu: vì niken (nguyên
tử khối nhỏ hơn) nhiều proton hơn nên điện tích dương cao hơn, do đó phải
xếp sau coban. Nếu Mendeleev và những người khác phát hiện ra khối rubic
của các nguyên tố thì chính Moseley là người đã đưa ra lời giải cuối cùng
cho nó.
Hơn nữa, giống như máy quang phổ, phương pháp chùm tia electron của
Moseley đã giúp sắp xếp gọn gàng bảng tuần hoàn thông qua việc đặt một
loạt nguyên tố phóng xạ khó hiểu vào đúng chỗ và bác bỏ tuyên bố sai về
các nguyên tố mới. Moseley cũng tìm ra bốn ô trống còn lại trong bảng tuần
hoàn là 43, 61, 72 và 75. (Các nguyên tố nặng hơn vàng quá đắt để kiếm nổi
mẫu thí nghiệm chuẩn vào năm 1913. Nếu điều kiện cho phép, Moseley hẳn
đã tìm được các ô trống 85, 87 và 91.)
Thật không may, đó không phải là thời đại mà các nhà hóa học và vật lý sẵn
sàng tin tưởng lẫn nhau. Một số nhà hóa học nổi tiếng ngờ rằng Moseley đã
