phóng xạ, bởi nó giảm tốc các hạt phát ra. Và thay vì để các hạt ấy phát tán
vô ích vào không khí, beri sẽ đẩy chúng trở lại mạng tinh thể urani để đánh
bật thêm các hạt khác. Trong những năm cuối đời, sau khi chuyển từ Ý sang
Mỹ, Fermi liều lĩnh đến nỗi ông bắt đầu phản ứng hạt nhân dây chuyền đầu
tiên tại sân bóng quần của Đại học Chicago. (May thay, ông cũng đủ tài trí
để ngừng phản ứng này lại kịp lúc.) Nhưng trong khi thuần hóa năng lượng
hạt nhân thì beri đã giết chết Fermi. Ông vô tình hít quá nhiều “đường của
nhà hóa học” này khi còn trẻ, và đã qua đời vì bệnh viêm phổi khu trú ở tuổi
53 khi đang phải thở bình oxy với hai lá phổi nát vụn.
Beri có thể đánh lừa con người (lẽ ra nên khôn ngoan hơn) một phần vì vị
giác của chúng ta rất kỳ quặc. Kỳ thực, năm loại chồi vị giác cũng có vài
loại đáng tin cậy. Các chồi phát hiện vị đắng rà soát thức ăn – đặc biệt là ở
thực vật – để tìm ra các chất độc hại chứa nitơ (như chất xyanua trong hạt
táo). Chồi phát hiện vị thơm ngon – vị umami – đi tìm glutamat (chữ cái G
trong MSG
1
). Gốc glutamat trong axit glutamic giúp tạo ra protein, nên
những chồi này giúp phát hiện thực phẩm giàu protein. Nhưng các chồi phát
hiện vị ngọt và chua rất dễ lừa. Beri đánh lừa được chúng, giống như một
protein đặc biệt trong một số loại quả mọng. Protein kỳ diệu này là
miraculin, giúp loại bỏ vị chua khó chịu trong thực phẩm mà không thay đổi
cường độ của vị, để giấm táo có vị như rượu táo, sốt Tabasco có vị như sốt
cà chua marinara. Miraculin tắt các chồi phát hiện vị chua, liên kết với chồi
phát hiện vị ngọt và đưa chúng vào chế độ cảnh báo dành cho các ion H
+
từ
axit. Tương tự, những người vô tình hít phải axit clohydric hoặc axit
sunfuric thường nhớ lại cảm giác ghê răng như thể họ phải ăn những lát
chanh cực chua. Nhưng như Gilbert Lewis đã chứng minh: axit liên quan
mật thiết với electron và các điện tích. Ở cấp độ phân tử, “chua” chỉ đơn
giản là những gì chúng ta cảm thấy khi các chồi vị giác mở ra và ion H
+
ùa
vào. Khi một dòng điện – dòng các hạt mang điện tích – chạy qua lưỡi,
chúng ta cũng sẽ cảm nhận được vị chua. Nhà khoa học Ý là Bá tước
Alessandro Volta (tên ông được đặt cho đơn vị “volt” của điện áp) đã chứng
minh điều này vào khoảng năm 1800 bằng một thí nghiệm thông minh.
