đông là các nguyên tố khí. Chỉ có hai nguyên tố thủy ngân và brom là chất
lỏng ở nhiệt độ phòng. Giữa kim loại và khí (gần giống như vị trí của bang
Kentucky trên bản đồ nước Mỹ) là nơi trú ngụ của một số nguyên tố khó-
định-nghĩa: bản chất vô định hình mang lại cho chúng những đặc tính thú vị,
như khả năng tạo ra axit mạnh hơn hàng tỷ lần bất cứ thứ gì trong phòng
cung cấp hóa chất. Nói chung, nếu xây bằng những viên gạch được làm từ
chính nguyên tố mà nó đại diện, thì tòa lâu đài này sẽ trông giống như một
con quái vật Chimera với cánh và đủ thứ đầu thừa đuôi thẹo từ các thời đại
khác. Hoặc bạn cũng có thể hình dung nó như một cách trực quan hơn như
tòa nhà kiểu Daniel Libeskin: một kiến trúc thanh nhã nhưng lại được xây từ
những thứ vật liệu mà thoạt nhìn chẳng khác gì một mớ tạp nham.
Nấn ná với bản vẽ của tòa lâu đài này là vì tọa độ của một nguyên tố sẽ
quyết định hầu như tất cả tính chất khoa học kỳ thú của nó. Số phận mỗi
nguyên tố được định đoạt bởi vị trí của nó. Chắc hẳn đến đây bạn đã có
được cái nhìn sơ lược về bảng tuần hoàn. Vậy thì tôi sẽ dùng một ẩn dụ hữu
ích hơn: nó như một bản đồ. Và để phác họa rõ thêm một chút, tôi sẽ vẽ bản
đồ này từ đông sang tây, thảo luận chi tiết cả về các nguyên tố phổ biến lẫn
đặc biệt.
Đầu tiên, cột mười tám ở ngoài cùng bên phải là tập hợp các nguyên tố được
gọi là khí quý (còn có tên khác là khí hiếm hay khí trơ – BTV). Quý là một
từ cổ nghe có vẻ buồn cười, mang tính đạo đức hay triết học hơn là hóa học.
Và thuật ngữ “khí quý” quả thật bắt nguồn từ Hy Lạp cổ đại, cái nôi của triết
học phương Tây. Sau khi các nhà triết học Hy Lạp Leucippus và Democritus
phát minh ra ý tưởng về nguyên tử, Plato đã đưa ra từ “nguyên tố” (stoicheia
trong tiếng Hy Lạp) như thuật ngữ chung cho các hạt vật chất nhỏ. Sau cái
chết của người thầy Socrates, Plato đã rời Athens để tự bảo vệ mình (khoảng
năm 400 TCN) và lang thang viết về triết học trong nhiều năm (tất nhiên là
ông không biết về khái niệm nguyên tố trong hóa học). Nhưng nếu biết, chắc
chắn ông sẽ thích các nguyên tố ở rìa phía đông của bảng tuần hoàn, đặc biệt
là heli.
