Giai thoại là vậy. Sự thật hơi khác một chút. Trước Bohr có ít nhất ba nhà
khoa học (bao gồm một nhà hóa học ảnh hưởng trực tiếp đến ông) đã viết
các bài báo từ năm 1895 để kết nối nguyên tố thứ 72 với các kim loại
chuyển tiếp như ziriconi. Họ không phải là những thiên tài đi trước thời đại
mà chỉ là các nhà hóa học bình thường với một chút kiến thức hoặc sự quan
tâm về vật lý lượng tử. Dường như Bohr đã dựa vào những ý tưởng này khi
tìm vị trí cho hafni, và có lẽ đã dùng các tính toán lượng tử của mình để hợp
lý hóa một cuộc tranh luận hóa học tuy không lãng mạn nhưng lại khả dĩ về
vị trí của nó trên bảng tuần hoàn.*
Cũng như hầu hết các giai thoại, sự thật không quan trọng bằng hệ quả, tức
cách mọi người phản ứng với câu chuyện. Tuy tam sao thất bản nhưng mọi
người rõ ràng muốn tin rằng Bohr tìm thấy hafni chỉ nhờ cơ học lượng tử.
Vật lý luôn chia nhỏ các thành phần của tự nhiên; và đối với nhiều nhà khoa
học, Bohr đã biến hóa học cũ kỹ, khô khan thành một nhánh vật lý chuyên
dụng kỳ lạ. Các triết gia khoa học cũng góp vui với tuyên bố rằng “hóa học
Mendeleev” đã băng hà và đến lượt “vật lý Bohr” lên ngôi. Cuộc tranh luận
về khoa học ban đầu nhanh chóng trở thành tranh chấp chính trị giữa các
nước. Cuộc sống thế nào thì khoa học thế ấy.
Giai thoại cũng đề cao con người ở tâm cuộc tranh luận: György Hevesy.
Các đồng nghiệp đã đề cử Hevesy cho giải Nobel vào năm 1924 nhờ phát
hiện ra hafni, nhưng đã xảy ra một cuộc tranh cãi về quyền ưu tiên với một
nhà hóa học kiêm nghệ sĩ nghiệp dư người Pháp. Georges Urbain (từng thử
và thất bại trong việc làm Henry Moseley bẽ mặt với mẫu đất hiếm của
mình) đã phát hiện ra luteti lẫn trong mẫu vật của mình vào năm 1907. Rât
lâu sau, ông tuyên bố đã tìm thấy hafni ở dạng đất hiếm. Công trình này
không thuyết phục được hầu hết giới khoa học, và không may là châu Âu
vẫn bị chia rẽ bởi những lời công kích năm 1924 nên tranh chấp quyền ưu
tiên đã trở thành vấn đề mang tính quốc gia. (Pháp coi Bohr và Hevesy là
người Đức, dù họ là người Đan Mạch và Hungary. Một tạp chí định kỳ của
Pháp khinh khỉnh rằng rằng toàn bộ chuyện này “sặc mùi Hung”, như thể
