chính Attila
1
đã phát hiện ra nguyên tố này.) Các nhà hóa học cũng không tin
vào Hevesy vì “quốc tịch” kép của ông trong cả hóa học và vật lý. Điều này
cùng sự cãi lộn chính trị đã ngăn Ủy ban Nobel trao giải cho ông. Họ để
trống giải thưởng năm 1924.
1
. Attila (phiên âm Hán Việt là A Đề Lạp, người châu Âu gọi ông là “Attila
the Hung”) không rõ năm sinh. Là Thiền Vu của Đế quốc Hung Nô từ năm
434 tới khi qua đời năm 453, ông là vị vua kiệt xuất nhất trong lịch sử Hung
Nô. (BTV)
Buồn bã nhưng không chịu khuất phục, Hevesy rời Copenhagen đến Đức và
tiếp tục những thí nghiệm quan trọng của mình về chất đánh dấu phóng xạ.
Lúc rảnh rỗi, ông còn giúp xác định thời gian tái sử dụng một phân tử nước
của cơ thể (9 ngày) bằng cách uống “nước nặng”* – nguyên tử hydro trong
nước nặng có thêm 1 neutron – rồi cân nước tiểu của mình mỗi ngày. (Giống
như câu chuyện về món thịt và bà chủ nhà, ông cũng không coi trọng hình
thức nghiên cứu đúng lề thói.) Suốt thời gian đó, các nhà hóa học như Irène
Joliot-Curie liên tục đề cử Hevesy cho một giải Nobel và cũng chẳng đi đến
đâu. Hụt giải từ năm này qua năm khác, Hevesy có chút tuyệt vọng. Nhưng
không như Gilbert Lewis, sự bất công lồ lộ đã khơi dậy sự đồng cảm sâu sắc
cho Hevesy và củng cố vị thế của ông trong cộng đồng quốc tế.
Tuy nhiên, với nguồn gốc Do Thái của mình, Hevesy sớm phải đối mặt với
các vấn đề nghiêm trọng hơn là không có giải Nobel. Vào những năm 1930,
ông rời nước Đức (bấy giờ đang được cầm quyền bởi Hitler) để đến
Copenhagen một lần nữa và lưu lại đó đến tháng 8 năm 1940, khi lính Đức
Quốc Xã gõ cửa viện nghiên cứu Bohr. Khi cần thiết, Hevesy đã chứng minh
lòng can đảm của mình. Trong những năm 1930, hai người Đức, một người
Do Thái và một người ủng hộ người Do Thái đã gửi huy chương Nobel làm
bằng vàng của họ cho Bohr giữ, đề phòng chúng bị Đức Quốc Xã tịch thu
khi đem về Đức. Tuy nhiên, Hitler đã ban hành luật cấm xuất khẩu vàng nên
nếu các huy chương ở Đan Mạch bị phát hiện thì sẽ có nhiều hệ lụy. Hevesy
đề nghị đem chôn các huy chương nhưng Bohr nghĩ rằng làm vậy quá dễ bị
