Chương 13
Những nguyên tố được dùng làm tiền tệ
Lịch sử bảng tuần hoàn không chỉ gắn liền với chính trị mà còn gắn bó lâu
dài hơn và chặt chẽ hơn với tiền tệ. Ta không thể kể chuyện về lịch sử các
nguyên tố kim loại mà không nhắc tới lịch sử tiền tệ; đồng nghĩa với việc
các kim loại này đã có lịch sử bị làm giả. Trải qua nhiều thế kỷ, gia súc, gia
vị, răng cá heo, muối, hạt ca cao, thuốc lá, chân bọ cánh cứng và hoa tulip
từng được coi là tiền tệ; nhưng không loại nào có thể làm giả y như thật.
Kim loại thì dễ dàng hơn. Đặc biệt, các kim loại chuyển tiếp có tính chất hóa
học và khối lượng riêng rất giống nhau (do cấu hình electron tương tự nhau),
có thể hòa trộn và thay thế nhau trong các hợp kim. Các tổ hợp khác nhau
của kim loại quý và “ít quý” đã đánh lừa con người hàng thiên niên kỷ.
Khoảng năm 700 TCN, vương tử Midas đã kế thừa vương quốc Phrygia
(Thổ Nhĩ Kỳ ngày nay). Theo những truyền thuyết khác nhau (có thể nhắc
đến hai nhà vua cùng tên là Midas), cuộc đời ông đã trải qua nhiều biến cố.
Thần âm nhạc Apollo hay đố kỵ đã yêu cầu Midas làm trọng tài cho một
cuộc thách đấu giữa mình và một nhóm nhạc công chơi đàn lia cự phách
thời đó. Sau cùng, đôi tai của Midas bị Apollo tức tối biến thành tai lừa chỉ
vì ông đánh giá họ cao hơn Apollo (thẩm âm đã kém thì không cần tai
người). Midas cũng có một vườn hoa hồng đẹp nhất thời cổ đại. Về mặt
khoa học, Midas có công phát hiện ra thiếc (điều này không đúng dù nó
được khai thác ở vương quốc của ông); “chì đen” (than chì) và “chì trắng”
(thuốc nhuộm chì tuyệt đẹp nhưng kịch độc). Tất nhiên, ngày nay sẽ chẳng
ai nhớ đến Midas nếu không nhờ huyền thoại về “bàn tay vàng” của ông.
Ông được ban cho điều này nhờ chăm sóc cho Silenus, thần dê đã say đến
bất tỉnh nhân sự trong vườn hồng của mình một đêm nọ. Cảm phục sự hiếu
