Khốn một nỗi, quặng pyrit sắt phát ra ánh kim còn rực rỡ hơn cả vàng thật,
như trong tưởng tượng hay hoạt hình ta vẫn xem. Và không ít “tay mơ” cùng
những người bị lòng tham che mắt đã bị lừa trong cơn cuồng vàng công cốc.
Nhưng có lẽ cơn cuồng vàng vào năm 1896 ở vùng đất khai hoang hẻo lánh
của Úc mới là khó hiểu nhất lịch sử. Nếu pyrit sắt là vàng giả, thì cơn cuồng
gây ra bởi “vàng giả của giả” đã khiến những người tìm vàng cuống cuồng
đạp đổ ống khói nhà mình để gạn đãi từ đống đổ nát. Đây có lẽ là cơn cuồng
vàng đầu tiên trong lịch sử.
Vào năm 1893, cách nhà 32 km, ba người đàn ông Ireland – bao gồm
Patrick (Paddy) Hannan – đang băng qua vùng hẻo lánh thì một trong những
con ngựa của họ bị vỡ móng. Đây hẳn là sự cố may mắn nhất lịch sử. Trong
vài ngày, họ chỉ cần đi bộ (và không hề đào bới chút gì) là đã thu được gần 4
kg vàng khối. Thật thà đến ngờ nghệch, bộ ba đã nộp đơn đăng ký số vàng
với các quan chức ở đó và tin tức nhanh chóng lan đi. Chỉ trong một tuần,
hàng trăm người tìm vàng đã đổ xô tới Mỏ Hannan (ngày nay là thành phố
Kalgoorlie-Boulder, miền tây nước Úc – BTV) để thử vận may.
Theo một cách nào đó, khu vực này khá dễ khai thác. Trong những tháng
đầu tiên ngoài hoang mạc, vàng còn nhiều hơn cả nước. Nghe có vẻ là hay
nhưng thực tế thì không. Bạn không thể uống vàng để sống. Bên cạnh đó,
khi dân tình kéo đến ngày một đông thì họ phải cạnh tranh nơi khai thác; giá
vật tư cũng leo thang nhanh hơn. Người ta bắt đầu phải đào tìm vàng. Một
số người nhận ra xây dựng thị trấn cho những người tới tìm vàng còn dễ hốt
bạc hơn. Các nhà ủ bia và nhà thổ mọc lên ở Mỏ Hannan, kèm theo đó là
hàng loạt nhà cửa và đường sá. Đám thợ xây “nhào nặn” gạch, vữa và xi
măng từ đống đất đá đổ ra sau quá trình khai mỏ. Hội thợ mỏ liên tục đào
bới, còn đám đá vụn thì cũng liên tục có được những “công ăn việc làm” tốt
nhất.
Hoặc họ cho là vậy. Vàng là một kim loại “cao ngạo”. Nó sẽ không tồn tại ở
dạng khoáng sản và quặng bởi không liên kết với các nguyên tố khác. Các
vảy vàng và khối vàng thường tồn tại ở dạng nguyên chất, bên cạnh vài hợp
