Điều quan trọng là nguyên tử tự lấp đầy hết cỡ các mức năng lượng thấp bên
trong bằng electron của mình rồi mới phóng ra, chia sẻ hoặc đánh cắp
electron để có đủ số ở mức ngoài cùng. Một số nguyên tố chọn cách hành xử
lịch thiệp là chia sẻ hoặc trao đổi electron, còn số khác lại hành xử cực kỳ lỗ
mãng. Một nửa kiến thức hóa học có thể gói gọn trong một câu: các nguyên
tử chưa có đủ electron ở mức năng lượng ngoài cùng sẽ đấu đá, trao đổi, cầu
xin, thiết lập và phá vỡ liên minh hoặc bất cứ điều gì để có đủ số electron
cần thiết.
Heli – nguyên tố thứ hai – có vừa đủ số electron cần thiết để lấp đầy mức
năng lượng duy nhất của chính nó. Cấu hình “đóng” này cung cấp sự độc lập
rất lớn cho heli, bởi nó không cần tương tác với các nguyên tử khác, chia sẻ
hoặc đánh cắp electron để đạt cấu hình bền. Heli đã tìm thấy một nửa ái tình
còn thiếu trong chính nó. Hơn nữa, cấu hình tương tự xuất hiện ở toàn bộ cột
thứ mười tám bên dưới heli: neon, agon, krypton, xenon và radon. Tất cả
đều có cấu hình đóng kín lấp đầy electron, nên không nguyên tố nào phản
ứng với bất cứ chất gì ở điều kiện thường. Vì lý do này mà trước năm 1895
không ai phân lập được một loại khí nào từ cột mười tám, bất chấp mọi nỗ
lực nhằm định danh và gắn nhãn các nguyên tố trong thế kỷ 19 (bao gồm cả
sự phát triển của bảng tuần hoàn). Sự “kiêu kỳ” theo quan điểm thường nhật
này hẳn sẽ thu hút Plato, cũng giống như những hình cầu và tam giác lý
tưởng của ông vậy. Do đó, các nhà khoa học phát hiện ra heli và anh em của
nó trên Trái Đất đã nghĩ đến cái tên “khí quý”
1
. Hay theo cách nói của Plato
là “Những người ưa hoàn mỹ bất biến và khinh ghét sự hủ bại hèn mọn sẽ
sủng ái khí quý hơn những nguyên tố khác. Chúng không bao giờ thay đổi,
dao động hay chiều lòng các nguyên tố khác như những kẻ bình dân bán thứ
hàng hóa rẻ tiền ngoài chợ. Đó là những nguyên tố ‘liêm khiết’ và lý tưởng.”
1
. Từ đây trở đi sẽ dùng từ “khí trơ”. (BTV)
Tuy nhiên, trạng thái bất hoạt hóa học như khí trơ là rất hiếm. Liền sát bên
trái của cột này là cột chứa nhiều khí hoạt động hóa học mạnh nhất trong
bảng tuần hoàn: các halogen. Và nếu bạn cuộn bảng tuần hoàn lại như phép
