cách xác định mức năng lượng ngoài cùng của kim loại chuyển tiếp lại khá
rắc rối.
Khi di chuyển theo chiều ngang của bảng tuần hoàn, mỗi nguyên tố nhiều
hơn hàng xóm bên trái của nó một electron. Natri (nguyên tố thứ 11) thường
có mười một electron; magie (nguyên tố thứ 12) có mười hai electron... Khi
kích thước nguyên tử của các nguyên tố lớn dần, chúng không chỉ sắp xếp
electron thành các mức năng lượng, mà còn lưu trữ electron trong các không
gian có hình dạng khác nhau được gọi là “phân lớp”. Nhưng với bản chất
khô khan và cứng nhắc, các nguyên tử lại lấp đầy các phân lớp và mức năng
lượng theo cùng thứ tự khi ta đi ngang qua bảng tuần hoàn. Các nguyên tố ở
ngoài cùng bên trái của bảng tuần hoàn sắp xếp electron đầu tiên vào phân
lớp s có hình cầu. Phân lớp này có kích thước nhỏ và chỉ chứa hai electron,
nên ta có hai cột cao hơn ở bên trái. Sau hai electron đầu tiên này, nguyên tử
tìm kiếm một nơi rộng rãi hơn. Nhảy tới phía bên kia của khoảng trống trên
bảng, những nguyên tố trong các cột bên phải bắt đầu gói từng electron mới
vào phân lớp p (trông như lá phổi bị biến dạng). Các phân lớp p có thể chứa
sáu electron, nên ta có sáu cột cao hơn ở bên phải. Cần lưu ý rằng tại hàng
ngang thứ hai và ba (tính từ trên xuống của bảng tuần hoàn), hai electron ở
phân lớp s cộng với sáu electron ở phân lớp p tạo thành tám electron – chính
là số lượng electron mà hầu hết các nguyên tử muốn có ở lớp ngoài cùng.
Ngoài các khí trơ đã tự lấp đầy, mọi electron ở lớp ngoài cùng của các
nguyên tử nguyên tố này luôn sẵn sàng gia nhập hoặc phản ứng với nguyên
tử khác. Các nguyên tố này hoạt động khá logic: hành vi của nguyên tử sẽ
thay đổi khi có thêm electron, vì nó có nhiều electron hơn để tham gia phản
ứng.
Giờ hãy bàn đến phần khó chịu. Kim loại chuyển tiếp xuất hiện trong các cột
từ ba đến mười hai của hàng thứ tư đến thứ bảy, và chúng bắt đầu tập hợp
electron vào phân lớp d (trông chẳng khác gì quả bóng bay hình động vật bị
biến dạng) chứa 10 electron. Tương tự cách sắp xếp electron của các nguyên
tố trước, bạn hẳn sẽ trông đợi kim loại chuyển tiếp đặt electron thừa ở phân
