tạo ra các nguyên tố có số khối lẻ. Không lâu sau, một lượng đáng kể liti,
bo, beri và đặc biệt là cacbon sẽ tích tụ trong lõi sao (và chỉ ở lớp trong – lớp
ngoài nguội hơn chủ yếu vẫn là hydro trong suốt vòng đời). Thật không
may, hợp hạch heli giải phóng ít năng lượng hơn hợp hạch hydro, nên sau
nhiều nhất là vài trăm triệu năm thì ngôi sao sẽ cạn kiệt heli. Một số ngôi
sao nhỏ thậm chí có thể “chết” ngay tại thời điểm này và tạo ra các khối
cacbon nóng chảy được gọi là sao lùn trắng. Những ngôi sao nặng hơn (ít
nhất là gấp tám lần Mặt Trời của chúng ta) tiếp tục chiến đấu, hợp hạch
cacbon thành sáu nguyên tố nặng hơn (cho đến magie) để tồn tại thêm vài
trăm năm. Vài ngôi sao nữa bị diệt vong, nhưng những ngôi sao lớn nhất và
nóng nhất (nhiệt độ lõi đạt tới năm tỷ độ) lại tiếp tục hợp hạch các nguyên tố
đó để sống thêm vài triệu năm nữa. B
2
FH dõi theo các phản ứng hợp hạch
khác nhau này và giải thích công thức tạo ra mọi thứ cho đến nguyên tố sắt:
nó không khác gì quá trình tiến hóa của các nguyên tố. Nhờ B
2
FH mà các
nhà thiên văn học ngày nay có thể coi mọi nguyên tố từ liti tới sắt là “các
kim loại sao”. Và khi tìm thấy sắt ở một ngôi sao, các nhà khoa học không
cần tìm thêm các nguyên tố nhỏ hơn nữa – bởi khi sắt được phát hiện, họ
hoàn toàn có quyền khẳng định rằng phần đầu của bảng tuần hoàn (cho đến
nguyên tố sắt) cũng tồn tại.
Theo lẽ thường thì các nguyên tử sắt sẽ tiếp tục hợp hạch trong các ngôi sao
lớn nhất, và những nguyên tử mới sinh ra sẽ tiếp tục hợp hạch thành mọi
nguyên tố còn lại trong bảng tuần hoàn. Nhưng lẽ thường một lần nữa lại
sai. Khi tính toán và kiểm tra lượng năng lượng do mỗi nguyên tử sắt (26
proton) được hợp hạch mà thành phát ra, bạn sẽ thấy phản ứng hợp hạch này
tiêu thụ chứ không sản sinh năng lượng. Điều đó nghĩa là phản ứng hợp
hạch để tạo thành các nguyên tố nặng hơn sắt* chẳng ích gì cho một ngôi
sao đang đói năng lượng. Sắt là hồi chuông báo tử trong cuộc đời của một
ngôi sao.
Vậy các nguyên tố nặng nhất: số hiệu nguyên tử từ 27 (coban) đến 92
(urani) tới từ đâu? Trớ trêu thay, B
2
FH cho biết chúng được khai sinh trong
