Ở phần trước tôi đã nói, trong việc dạy dỗ con cái cần phải có sự hợp tác của
cả cha và mẹ, không thể thiếu được sự phân chia vai trò của hai người. Vậy
nếu người cha bỏ qua không hoàn thành vai trò của mình, sẽ ảnh hưởng như
thế nào đến sự phát triển sau này của đứa trẻ?
Nếu chỉ bú sữa mẹ và thay bỉm tã sạch sẽ là có thể lớn lên thì thực sự trẻ chỉ
cần mẹ cũng có thể lớn lên bình thường được. Quả thật, về mặt thể xác và
sinh lý thông thường thì đúng như thế. Con người cũng là một loài sinh vật,
cho nên việc dạy dỗ mang tính động vật, hoặc trang bị năng lực cơ bản nhất
để sinh tồn đều do bàn tay người mẹ thực hiện; không phải mẹ thì không thể
được. Tuy nhiên, từ giai đoạn sau đó trở đi, sự tồn tại của người cha trở nên
vô cùng cần thiết, đúng hơn ở khía cạnh giáo dục xã hội, tinh thần thì không
thể thiếu bàn tay của người cha được.
Có một thực tế thú vị là, trong thế giới loài khỉ không có sự tồn tại của khái
niệm khỉ cha, mặc dù vẫn có khỉ đầu đàn. Tất nhiên, có khỉ đực để giúp khỉ
cái sinh con, nhưng sau khi chú khỉ con chào đời thì không thể biết được con
nào là cha nữa. Kể cả biết thì con khỉ đực đấy cũng không đứng ra chịu trách
nhiệm rõ ràng của người cha là mang thức ăn đến cho con, hay bảo vệ con.
Theo lời ông Kawa Masao, giảng viên Trường Đại học Kyoto, trong thế giới
của loài vật không có khái niệm “người cha” giống như con người. Con người
là một quần thể đặc biệt, vì muốn tạo ra cuộc sống tập thể tốt đẹp nên đã tạo
ra khái niệm mang tên gia đình, nhờ thế mới xuất hiện vai trò của “người
cha”. Một trong những điểm khác biệt lớn giữa con người và động vật chính
là sự tồn tại của “người cha” này. Một khi đã là loài người thì dù là dân tộc sơ
khai, thậm chí có những dân tộc không có mô hình gia đình giống chúng ta
ngày nay đi nữa, thì vai trò của người cha và người mẹ là chắc chắn vẫn tồn
tại. Sự kết nối giữa người mẹ và đứa con, ở bất cứ loài động vật nào, đều là sự
kết nối mang tính bản năng. Còn sự tồn tại của người cha giống như trong xã
hội loài người được hình thành nhờ sự kết nối theo chế độ, và mang tính xã
hội; tức là sự kết nối được hình thành mỗi khi có một giao ước được đưa ra.
Nói cách khác, người cha là sự hiện thân cho “xã hội” ở trong gia đình; thể
hiện những quy tắc, chế độ không có trong sự kết nối động vật giữa người mẹ
và đứa con. Nói như vậy để ta hiểu được ý nghĩa tồn tại của người cha trong
giáo dục gia đình. Nhờ người cha quan tâm tới việc giáo dục đứa trẻ mà đứa
trẻ tự nhiên sẽ dần học được các quy tắc sống trong tập thể mà người cha có.
Một khi người cha thiếu quan tâm tới dạy dỗ con cái, “người cha thờ ơ với
việc giáo dục con” thì người mẹ giống như một chiến sĩ đơn độc, dù cố gắng
bao nhiêu chăng nữa, việc nuôi dạy tính xã hội cho đứa trẻ cũng sẽ xuất hiện
lỗ hổng.
22. Giáo dục kì vọng vào “thành công” sẽ không thể thành công
