thì những đứa con sau không cần mất nhiều công sức bé vẫn được nhận sự
giáo dục tương tự như thế một cách tự nhiên.
Còn phương pháp giáo dục từ trước đến nay quan niệm như thế nào về điểm
này? Giống như câu nói “sự lơ đễnh của đứa con đầu lòng”, đối với con đầu
cháu sớm thì từ ông bà, cha mẹ cho đến tất cả mọi người đều có xu hướng
chiều chuộng, muốn gì được nấy. Phần lớn một thời gian dài sau đó mọi
người mới nhận ra là mình nuông chiều con quá, nên đến đứa con thứ thì lại
dạy rất nghiêm khắc. Hầu như ai cũng nghĩ nếu nghiêm khắc như thế may ra
còn dạy được đứa con thứ nên người. Tuy nhiên, trái với suy nghĩ của mọi
người, việc dạy dỗ nghiêm khắc đứa con sau này đôi khi lại không được suôn
sẻ như ý muốn. Bởi vì đứa em nhìn thấy đứa anh/ chị được chiều chuộng mà
mình thì lại bị ép buộc, sẽ đâm ra bất mãn, phản kháng lại, không làm theo
những gì cha mẹ dạy. Các bạn nên nhớ phận làm em thì khó kiểm tra ngược
được anh hư hay không, chứ anh hướng dẫn, răn đe em là điều vô cùng tự
nhiên, và cũng là điều kiện để người anh cố gắng giữ mình hơn.
Nghe chuyện này của các bà mẹ, tôi nhớ ra đoạn văn mình đã từng biên tập và
tóm lược trong cuốn “Học theo người mẹ này”(*) của ông Masatoshi Yokota,
nguyên Chánh án Tòa án Tối cao. Ông Yokota trong đoạn văn này đã giới
thiệu về cuốn sách “Cách dạy con của những người mẹ” do bà Wada Eiko tác
giả của “Nhật ký Tomi oka”(*). Trong đó, có đoạn thuộc chương 13 tên là:
“Tầm quan trọng của dạy dỗ con trưởng”. Nội dung như sau: “Trong nhân
gian có rất nhiều người nói con trưởng hư nhưng có con thứ ngoan thì cũng
được. Đây là sai lầm của ai? Tôi đành phải nói rằng là tội ác của cha mẹ. Dù
yêu thương con trưởng đến mấy cũng hãy nghĩ đến tương lai phía trước, nếu
dạy con trưởng đúng và cẩn thận thì những đứa con sau sẽ cứ thế bắt chước
mà làm theo, cha mẹ sẽ bớt đi cực khổ vất vả. Chỉ cần dạy dỗ con trai đầu thật
cẩn thật, thì những đứa con sau không cần phải tốn sức chăm lo”. Lời răn dạy
này giống hệt kinh nghiệm mà các bà mẹ “thành viên thử nghiệm” đã trải qua.
Thời ấy còn tồn tại tư tưởng gia trưởng nên chủ yếu nhấn mạnh đến con trai
trưởng, tuy nhiên, lời răn dạy vẫn đúng với cả trường hợp con đầu là con gái.
(*) Học theo người mẹ này. Tên nguyên tác “Kono haha ni manabu”.
Không nhớ là lúc nào nhưng khi nghe radio trên đường đi làm, tôi đã được
nghe thầy giáo Higuchi Kyoyuki – giảng viên Đại học Kokugakuin nói
chuyện về phương pháp giáo dục của Tokugawa Ieyasu. Tướng quân Ieyasu
đã biết trước việc con trai đầu thường dễ quen được nuông chiều hơn nên
ngay từ đầu ông đã quy định chọn con trai thứ để nối ngôi. Đây là một mẩu
chuyện để thấy được việc giáo dục con đầu lòng khó khăn như thế nào. Tất
nhiên, nếu chỉ nhấn mạnh mặt “cha mẹ không tốn công sức” dạy đứa con sau
nhờ vào việc dạy con trai đầu, con gái đầu cẩn thận thì nghe quá là chủ nghĩa
vị lợi. Thực ra mấu chốt tôi muốn nói là nếu cha mẹ không quá nuông chiều,
