Thế rồi, quên rằng ông đã thỏa thuận trước đó với tôi, ông từ chối
không trả lời thẳng những câu hỏi mà tôi đã nêu ra. Ông luôn ngỏ lời xin lỗi.
Ông cho biết ông đã đi thăm chỗ này chỗ khác, tham dự nhiều buổi lễ lạt,
nhiều buổi họp kỷ niệm lịch sử, để tang một người em. Cuối cùng ông thẳng
thắn giảng giải cho tôi. Ông đã cung cấp không ít tư liệu và dù sao những
câu hỏi mới của tôi đã “xuất phát từ những tư liệu không nghiêm túc, thậm
chí sai lạc và phản động”. Tuy nhiên ông vẫn tiếp tôi, đề ngày tự tay ký tên
vào bản thảo của cuốn sách này.
* * *
Tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn đối với vị thống soái Võ Nguyên Giáp.
Ông, tất nhiên, là một trong nhiều người đã tham gia vào việc tạo nên cuốn
tiểu sử này. Tôi cũng xin cảm ơn những người, khá nhiều, đã tham gia vào
việc soạn thảo cuốn tiểu sử này. Bộ phận đỡ đầu việc nghiên cứu của trường
Đại học Nam Florida và Tiến sĩ Julia Davis, Trưởng khoa tiền nhiệm của
trường Đại học Khoa học Hành vi và Xã hội đã phái một trợ lý nghiên cứu
giúp tôi năm 1990. Các cơ quan lưu trữ Đông Dương ở Berkeley, California,
đã giúp tôi tìm hiểu thêm về thân thế và sự nghiệp của Tướng Giáp qua hồ
sơ lưu trữ của họ. Françoise Jean và Pascuele Lavendaire đã thẩm định một
số bản dịch. Virginia Gift đã giải đáp cho tôi nhiều thắc mắc, nghiên cứu các
tập lưu trữ và tìm cách để tôi gửi những câu hỏi đến tướng Võ Nguyên Giáp.
Rất nhiều người Việt Nam, hiện đang sinh sống ở Việt Nam và Hoa Kỳ
đã giúp tôi đi đến tận cùng dự định này, trong số đó phải kể ra Hồ Thị
Quang, Kim Dung Trần - Ngọc, hai chị em Hà Xuyên - Hà Mai, Trịnh Xuân
Lãng, Nguyễn Đăng Quang, Trần Minh, Đỗ Tín Nhâm, Nguyễn Đăng
Thuyên, Phạm Bình, Châu Phong, Bùi Tín, tướng Cao Pha, tướng Trần
Công Mân, Đinh Miên, Nguyễn Thăng Long, Nguyễn Quốc Hải và vợ, bà
Hồ Thị Xuân Hồng và người phiên dịch của tôi, người bạn đồng hành trong
suốt hành trình ở Việt Nam, người bạn và “em út” Lê Hồng Lâm đã làm việc
tích cực để cho cuộc viếng thăm thứ nhất và thứ hai của tôi ở đất nước Việt
Nam trở thành chuyện đáng ghi nhớ mãi. Ở cả Thái Lan và Việt Nam, tôi
