Nhì Pháp, bọn này không bỏ qua một chi tiết nào trong việc quan sát, theo
dõi con mồi và báo cáo đều đặn lên đại bản doanh Sở Mật thám Đông
Dương tại Hà Nội.
Đúng gần thời gian này, một nhân vật lạ lùng, như một cái bóng bước
vào cuộc đời Giáp chỉ qua một mùa, cuối cùng đã đem đến cho ông một
phần thưởng ngoài mong đợi. Người đó chính là trùm mật thám Louis
Marty, Giám đốc Nha chính trị Sở Mật thám Đông Dương. Là một người kỳ
cựu thông thuộc tình hình châu Á, nói thạo tiếng Hoa và tiếng Việt, Marty
đến vùng này từ đầu thế kỷ 20 và đã phục vụ nhiều đời Toàn quyền Đông
Dương kế tiếp với vai trò là giám đốc tình báo và an ninh. Mặc dù khá tàn
bạo khi cần thiết, song Marty lại hy vọng rằng chính quyền Pháp ở Đông
Dương sẽ tháo ngòi nổ thái độ chống Pháp của người Việt bằng cách khuyến
khích “thực dân hóa bằng sách”, vì vậy ông tạo thuận lợi cho việc ấn hành
các tác phẩm và báo chí bằng quốc ngữ hơn là bằng chữ Nho truyền thống.
Trong số này có tờ Nam Phong do Phạm Quỳnh làm chủ bút một thời gian
và Marty tin rằng những nỗ lực này sẽ cung cấp cho các trí thức Việt Nam,
đặc biệt là lớp trẻ, về những lựa chọn cho các hoạt động chính trị có nguy cơ
gây đe dọa sự ổn định của chế độ thực dân. Đó là chính sách “chinh phục
người dân về tinh thần, sau khi chinh phục đất nước về vật chất.”
Trong văn phòng ở Hà Nội bên cạnh vườn Bách thảo, liền kề với văn
phòng Phủ Toàn quyền Đông Dương, có lẽ Marty đã có đầy đủ hồ sơ về
chàng thanh niên Võ Nguyên Giáp nhờ những tin tức do Martin, chánh cẩm
thành phố Vinh cung cấp. Tại sao không? Đáng bỏ công để giám sát Giáp
chặt chẽ, bởi đây là người đã từng cầm đầu đám học sinh Trường Quốc học
Huế, đã thách thức Ban giám hiệu nhà trường, đã tham gia vào phong trào
bãi khóa, đã thường xuyên đến thăm Phan Bội Châu, đã tham gia các cuộc
tổng đình công phản đối hành hình các nghĩa quân Quốc dân Đảng sau vụ
Yên Bái, đã viết những bài báo chỉ trích chính quyền thuộc địa. Chắc hẳn
đây phải là một đảng viên của đảng Tân Việt và cũng có thể là đảng viên
cộng sản. Vì vậy phải luôn để mắt tới nhân vật này.
