Rồi không biết bao nhiêu người ngã dúi dụi, mũi cắm xuống đất. Đúng lúc
đó, giữa những ngôi mộ ở khu nghĩa trang và bức tường con sạt lở, người ta
nhận ra một viên sĩ quan ngồi trên lưng ngựa, giương cao lá cờ viền vàng;
một toán quân áp đảo đột ngột xuất hiện vây bọc anh ta từ mọi phía, rồi một
tiếng thét vang lên, toán lính chạy vượt lên phía trước đám khinh binh vung
gươm đâm, chém, xiên. Một trận giáp lá cà kịch liệt bắt đầu, một số binh
lính dùng súng như những chiếc búa tạ, một số khác thì dùng như những
chiếc lưỡi hái hay ngọn giáo. Họ chém giết nhau trong cơn gào thét điên dại;
một số khác thăm dò nhau một giây trước khi nhảy bổ vào nhau; lính bộ
binh ngay lập tức như bị đóng đinh xuống đất, lúng ta lúng túng giữa những
con đường hẹp, không còn nghe thấy những tiếng thở khò khè. Ai cũng phải
cố giết người khác để mình khỏi bị giết. Người ta húc vào nhau, người ta
cấu xé nhau bằng móng vuốt, bằng răng, người ta ném cát làm mù mắt nhau;
và trong màn sương mù đang vây bọc, khi chiến binh nhận ra sự hiểm nguy
thì đã quá muộn rồi.
Masséna nhìn đồng hồ, Sainte-Croix sốt ruột cáu tiết:
- Quân ta đã mất điểm tựa rồi, thưa ngài Công tước!
Masséna chỉ vào một nhóm lính tráng rách tả tơi đang tháo lui, kéo lê
hoặc vác những thương binh mình bê bết máu. Sainte-Croix nhấn mạnh:
– Cho phép tôi được giúp họ, thưa ngài Công tước.
– Thưa ngài Công tước, thưa ngài Công tước! Thôi đừng có làm điếc tai
ta bằng những từ ngài Công tước của anh nữa đi! Công tước của cái gì, hả?
Của một cái làng Ý hay của một biểu tượng hả? (rồi bằng một giọng ranh
mãnh:) này chú em Sainte-Croix của ta, chả mấy khi ta gọi chú em bằng cái
từ ngài Hầu tước đâu đấy nhá!
Sainte-Croix nắm đốc kiếm chặt đến mức những ngón tay trắng bệnh ra.
Sự thực thì bố của anh là Hầu tước và đã từng là Đại sứ ở Constantinople
dưới triều Louis XVI, nhưng cho dù cả gia đình đều làm trong ngành ngoại
giao, anh vẫn luôn bị cuộc đời binh nghiệp lôi kéo. Từ khi còn rất trẻ,
Sainte-Croix đã phục vụ dưới trướng của Talleyrant trước khi đăng lính vào
một trong những trung đoàn gồm toàn là những người gốc gác quý tộc hoặc
