Campuchia.Cuộc biểu tình bị người Pháp dẹp tan và người Nhật không can
thiệp. Sơn Ngọc Thành phải trốn sang Nhật. Mấy năm sau, quân Nhật đảo
chánh quân Pháp, ép ông hoàng Sihanouk thành lập một chính phủ thân
Nhật, ra tuyên ngôn độc lập trong khối Thịnh vượng Đại Đông Á. Sơn
Ngọc Thành về nước làm Bộ trưởng ngoại giao. Mấy tháng sau, Nhật đầu
hàng Đồng Minh, và ngày 9-8-1945, Sơn Ngọc Thành đảo chánh tự đứng
lên làm Thủ tướng.
Lúc đó, tại châu Âu, Đức Quốc Xã đã đầu hàng chính phủ De Gaulle không
che giấu ý định trở lại Đông dương. Để cứu vãn tình thế, Sơn Ngọc Thành
mới thoả hiệp với Việt Minh để thành lập một mặt trận chung chống Pháp,
nhưng viên Bộ trưởng quốc phòng của ông đã phản bội, trốn xuống Sài
gòn, báo cho Pháp biết kế hoạch. Ngày 10-10-1945, liên quân Anh Pháp
Ấn tiến vào Phnom Penh bắt giam Sơn Ngọc Thành, tái lập chế độ thuộc
địa và cho Sihanouk trở lại làm vua. Sơn Ngọc Thành bị kết án hai mươi
năm khổ sai, đầy sang Vence rồi Poitiers. Ông được thả năm 1950, nhưng
uy tín ông cũng lu mờ dần. Sau giai đoạn hỗn loạn đó, hai phong trào giải
phóng quốc gia được thành lập. Ở phía tây, là phong trào Khmer Issarak,
được chính quyền Thái lan dung túng và giúp đỡ. Đây là phong trào gồm
nhiều thành phần, bảo hoàng có, phe Sơn Ngọc Thành có, tả phái có, kết
hợp lại cùng chung mục đích là đánh đuổi thực dân Pháp. Ở phía đông, một
lãnh tụ Phật Giáo, nhà sư Achar Man, đã gia nhập đảng cộng sản Đông
dương khi bị tù ở Côn Đảo cùng với các tù nhân cộng sản Việt nam, trở nên
lãnh tụ đầu tiên của phong trào cộng sản Campuchia với bí danh Sơn Ngọc
Minh (kết hợp hai tên Hồ Chí Minh và Sơn Ngọc Thành). Tuy thế, hai
phong trào này vẫn còn yếu ớt, cho nên trong chiến tranh Đông dương thứ
nhất, tình hình chiến sự Campuchia tương đối yên tĩnh. Khi chiến tranh
chấm dứt, hai phong trào này gần như tan rã.
Tại hội nghị Genève năm 1954, các lãnh tụ cộng sản Việt nam, Trung hoa,
Liên xô đã không đếm xỉa gì tới cộng sản Campuchia. Việt nam được nửa
