chỉ là do tham vọng bành trướng đất đai của các nước lân bang mà còn do
những nguyên nhân nội tại Lịch sử Campuchia cứ tái diễn như một quy
luật.
Trong khi Việt nam đất hẹp người đông đang cần có nhu cầu bành trướng
đất đai thì nội bộ Campuchia cứ luôn chia rẽ. Kể từ năm 1658, khi chú cháu
vua Chân Lạp tranh quyền nhau chạy sang Việt nam cầu cứu, và chúa Hiền
sai quân sang Phnom Penh, bất vua Nặc Ông Chân và bảo vệ cư dân người
Việt, thì đã có đến hơn mười lần mà các chúa Nguyễn đem quân sang đất
Miên hoặc giúp vua Miên phục quốc, hoặc kiếm cớ bảo vệ kiều dân. Mỗi
lần như thế, vua Chân Lạp lại phải cất đất hay triều cống. Sự chia rẽ đó vẫn
thể hiện trong những năm gần đây. Ngay cả trong khi chiến tranh Đông
dương thứ ba ở vào giai đoạn gay go nhất, Pol Pot vẫn đẩy mạnh thanh
trừng nội bộ, khiến cho một số cán bộ chỉ huy chạy sang Việt nam, cống
hiến cho Việt nam một cơ hội xâm lăng - và gần đây hơn, khi nhân dân
Campuchia vẫn còn lầm than sau bao biến cố, hai người con ông hoàng
Sihanouk vẫn theo hai phe khác nhau và kình chống nhau kịch liệt.
Trong công cuộc Nam tiến, người Việt nam còn được những người Trung
hoa chạy giặc nhà Thanh trốn sang Việt nam giúp đỡ. Đầu tiên là cựu tổng
binh Dương Ngạn Địch, không chịu thần phục nhà Thanh, đem ba ngàn
quân cùng năm chục chiến thuyền chạy sang Việt nam, được chúa Hiền cho
vào khai khẩn đất Gia Định, Đồng Nai, Mỹ Tho, lúc đó đang thuộc
Campuchia, và sau đó mười năm, chúa Hiền cử ông Nguyễn Hữu Kính vào
làm Kinh Lược Sứ, sát nhập đất này vào Việt nam.
Một người Quảng Đông khác là Mạc Cửu, cũng chạy giặc nhà Thanh sang
Hà Tiên buôn bán, mở sòng bạc, lại không thần phục vua Campuchia mà
thần phục chúa Nguyễn, được phong chức Tổng Binh. Năm 1759, con cháu
Mạc Cửu là Mạc Thiên Tứ giúp Nặc Tôn lên làm vua Campuchia, Nặc Tôn
dâng đất Vểnh Long, Sa Đéc, Châu Đốc cho chúa Nguyễn, còn vùng đất
còn lại ở đồng bằng Cửu Long thì cho Mạc Thiên Tứ. Mạc Thiên Tứ dâng
hết đất này cho chúa Nguyễn. Từ năm đó, sáu tỉnh Nam Kỳ thuộc Thuỷ
Chân Lạp hay Khmer Hạ đều thuộc về Việt nam. Sau khi đã bành trướng
lãnh thổ đến mũi Cà Mau, vì nội chiến xảy ra giữa hai nhà Nguyễn và Tây