Chúng tôi cùng đi đến Borissov và tìm lại được khu rừng thưa nơi Tonia đã
ngã xuống. Ông đã cầm lên một nắm đất trên mộ Tonia và hôn...
Chúng tôi gồm năm người, những cô gái Konakovo. Nhưng tôi là người
duy nhất trở về bên mẹ…"
Đột nhiên, bà cất giọng đọc thơ. Bà thú nhận với tôi là bà làm chúng
ngoài mặt trận. Bà không phải là người duy nhất. Ngày nay người ta cẩn
thận chép lại những trang ấy, người ta gìn giữ trân trọng trong các tư liệu
gia đình: hẳn đấy là những bài thơ vụng về, nhưng xúc động, chan chứa
một tình cảm chân thành, mà cuối cùng, sau bao nhiêu tiếp xúc và gặp gỡ,
tôi coi thật sự là những tư liệu. Qua những "tư-liệu-xúc-cảm" đó, tôi có thể
nghe được một thời ấy, nhìn thấy được một thế hệ ấy - thế hệ, rốt cuộc, đối
với tôi, vừa là của chiến tranh vừa là của lòng tin. Khi những người đàn
ông và đàn bà ấy nói đến lòng tin của họ, khuôn mặt họ ánh lên cảm hứng.
Ngày nay tôi không thấy quanh tôi những khuôn mặt như vậy. Bên ngoài
kia, đang thịnh hành một thời khác - thời khác, khác mặt người.
"Từ tất cả những năm ấy, tôi không sống ở đây, tôi luôn sống trong chiến
tranh. Mười năm trước, tôi đã gặp lại bạn tôi là Vania Pozdniakov. Tôi nghĩ
anh đã chết, nhưng hóa ra không phải. Chiếc xe tăng anh lái đã bắn gục hai
xe tăng Đức ở Prokhorovka, trước khi đến lượt nó bị bắn trúng và bốc cháy.
Cả kíp xe hy sinh, chỉ có Vania sống sót, nhưng anh bị mù và bị bỏng nặng.
Chúng tôi đã gửi anh đến bệnh viện, nhưng không ai tin anh sẽ qua khỏi.
Bao nhiêu thời gian đã qua. Tôi nhớ: tôi bước lên cầu thang, tôi thấy đôi
chân mình rủn đi: có phải tôi sẽ gặp lại đúng anh không? Anh mở cửa cho
tôi, anh đặt hai bàn tay lên tôi và nhận ra tôi: "Nina, là cô đấy ư? Đúng là
cô không?" Anh đã nhận ra tôi sau bao nhiêu năm.
Mẹ anh rất già, anh sống với bà. Bà ngồi vào bàn cùng chúng tôi và bà
khóc. Tôi ngạc nhiên: "Tại sao mẹ lại khóc? Mẹ phải vui khi hai đồng đội
cùng trung đoàn gặp lại nhau chứ."
Bà trả lời tôi: "Ba đứa con trai tôi ra trận. Hai đứa đã chết, chỉ có Vania
trở về."
