cho bà rằng họ sắp cắt cụt một chân tôi và họ sẽ đưa về cho bà một người
tàn tật. Ông muốn bà được chuẩn bị. Ông hứa với bà rằng tôi ở nhà bà một
ít lâu thôi, rồi họ sẽ bố trí tôi ở nơi khác... Nhưng bà, bà quyết giữ tôi ở
nhà...
Bà chờ tôi...
Khi chúng tôi ra trận, chúng tôi mười tám, hai mươi tuổi, khi chúng tôi
trở về chúng tôi hăm hai, hăm bốn. Thoạt tiên là niềm vui, rồi thì lo sợ đến:
chúng tôi sẽ làm gì đây trong đời sống dân sự? Các bạn của chúng tôi đã đủ
thời gian để đoạt lấy tấm bằng đại học, còn chúng tôi, chúng tôi đã trở nên
gì đây? Thời của chúng tôi đâu rồi? Thời của chúng tôi đã bị chiến tranh
giết chết. Chúng tôi không thích hợp với công việc gì cả, chúng tôi không
có nghề nghiệp. Tất cả những gì chúng tôi biết, là chiến tranh. Tất cả những
gì chúng tôi biết cách làm, là chiến tranh. Chúng tôi mong muốn tách mình
ra khỏi nó nhanh nhất có thể. Tôi đã sớm biến chiếc áo khoác binh sĩ của
tôi thành áo bành tô, khâu vào đấy những chiếc cúc khác. Ở chợ, tôi đã bán
đôi ủng simili của tôi, và mua cho mình một đôi giày nhẹ cao gót. Lần đầu
tiên mặc lại chiếc áo dài, tôi đã òa khóc. Soi gương, tôi không nhận ra được
mình: suốt bốn năm, đúng không, chúng tôi chỉ mặc quần. Liệu tôi biết tâm
sự với ai đây rằng tôi đã bị thương, tôi đã bị chấn thương? Thử nói ra xem,
rồi ai sẽ tuyển nhận mình? Cho nên tôi âm thầm chịu đau đớn về đôi chân
tôi, tôi rất căng thẳng. Chúng tôi nín câm như hến. Chúng tôi không nói với
ai hết rằng chúng tôi đã ra trận. Chúng tôi chỉ giữ liên lạc riêng với nhau,
bằng thư. Mãi về sau người ta mới bắt đầu tôn vinh chúng tôi, mời chúng
tôi đến các cuộc họp cựu chiến binh, còn những lúc đầu, chúng tôi lẩn
tránh. Thậm chí chúng tôi không đeo huân chương. Đàn ông đeo, đàn bà thì
không. Đàn ông là những người chiến thắng, những người anh hùng, những
người chồng, đấy là cuộc chiến tranh của họ, nhưng chúng tôi, người ta
nhìn chúng bằng con mắt hoàn toàn khác. Tôi nói cô biết: người ta đã
chiếm đoạt chiến thắng của chúng tôi. Họ đã hoán đổi, một cách kín đáo,
với niềm hạnh phúc giản đơn của phụ nữ. Người ta từ chối chia phần chiến
thắng với chúng tôi. Và điều ấy là đáng bực mình... Không thể hiểu... Bởi
