“CHÚNG TÔI KHÔNG BẮN...”
T
rong chiến tranh có rất nhiều người... Và nhiều việc phải làm... Ở đấy
không chỉ có nổ súng, bắn, ném bom, phá hoại, đánh giáp lá cà, còn phải
giặt giũ, nấu cháo tấm, làm bánh mì, sửa xe, phát thư, mang thuốc lá đến.
Chiến tranh không chỉ gồm những sự kiện lớn, nó còn là những chi tiết nhỏ.
“Công việc đơn giản của những người đàn bà bình thường chúng tôi đóng
một phần mênh mông trong đó”, hộ lý Alexandra Iossifovna Michoutina
nói như vậy. Quân đội tiến lên phía trước, đằng sau đó giăng ra một “mặt
trận thứ hai”: những người thợ giặt, những người nấu ăn, những người thợ
máy, những người chuyển thư...
Họ có ký ức riêng của họ. Và ký ức ấy bao giờ cũng là như thế. Bởi nó
có cùng trải nghiệm nhận được trong kinh hoàng: không chỉ là ký ức về
chiến tranh, mà là ký ức nói chung của con người, từ cái cao cả mà con
người có thể đạt tới được với tư cách là con người và cái ti tiện mà nó khả
dĩ với tính chất sinh linh phi nhân. Ở ngoài ấy, mọi cái đều ở cạnh nhau: cái
cao cả và cái thấp hèn, cái bình dị và cái hung bạo. Nhưng không phải kinh
hoàng là cái người ta nhớ, ít ra thì cũng không phải chính cái kinh hoàng
mà là sự kháng cự của con người trong kinh hoàng. Phẩm tước của hắn và
lòng quả quyết của hắn. Cái chất người kháng cự cái phi nhân. “Chúng tôi
tiến lên trong bùn, ngựa chết chìm trong ấy, xe tải kẹt cứng trong ấy...
Những người lính ra tay đẩy các khẩu đại bác lên. Các xe chở hàng...
Chồng tôi bảo tôi, lặp lại với tôi: “Nhìn xem! Mở mắt to ra mà nhìn! Đây là
