Lính ở tuyến một về, họ được nghỉ. Tội nghiệp, họ bẩn thỉu, mệt nhừ;
chân, tay... đầy nứt nẻ. Phần đông là người Ouzbek, Tadjik sợ lạnh. Vì ở
quê họ lúc nào cũng nắng, lúc nào cũng nóng, còn ở đây, âm ba mươi, âm
bốn mươi độ. Một cậu chàng như thế không tự làm nóng người lên được.
Phải cho các cậu ăn: tự các cậu không đưa được thìa lên mồm...”
Alexandra Semionovna Massakovskaïa,
binh nhì, nấu ăn
“Tôi giặt đồ... Suốt cuộc chiến tranh, tôi ngồi trước một chậu quần áo
giặt... Người ta mang quần áo về. Cáu ghét, đầy chấy rận. Những áo khoác
trắng - cô biết không, để ngụy trang ấy: chúng đầy máu, không còn màu
trắng mà đỏ. Phải thay nước sau lần nhúng đầu tiên: nước đỏ đến nỗi trông
như đen... Ta thấy ở đấy một cái varơi không có tay, với một lỗ to tướng
phía trước, những cái quần thiếu một ống. Ta giặt bằng nước mắt, giũ bằng
nước mắt. Hàng núi, hàng núi quần áo như vậy. Khi tôi nghĩ lại, tôi còn
thấy đau bàn tay và cánh tay. Tôi thường thấy tất cả những cái ấy trong giấc
mơ... Đen và đỏ...”
Maria Stepanovna Detko,
binh nhì, thợ giặt
“Công việc của tôi là công việc của đàn bà... Chúng tôi lo cái mặc cho
lính, chúng tôi giặt quần áo cho họ, chúng tôi ủi đồ, tất cả cái phần chủ
nghĩa anh hùng của chúng tôi là thế đấy. Chúng tôi di chuyển bằng ngựa,
hiếm khi bằng tàu, ngựa mệt nhừ, chúng tôi có thể nói chúng tôi đã đi bộ
hết con đường để đến Berlin. Và vì ta ngồi đây là để gợi lại các kỷ niệm,
chúng tôi đã làm tất cả những gì phải làm: giúp mang thương binh đi, ở
trong vùng Dniepr, chúng tôi còn bê cả những quả đạn pháo không thể vận
