chống tăng lớn mà các xác đã rơi xuống đó. Người ta chỉ cho tôi ước chừng
nơi bà ở đó lúc bị bắn và tôi đã lao đến đấy: tôi đào, tôi xới tung các thi thể
lên. Tôi đã nhận ra được mẹ nhờ chiếc nhẫn bà đeo ở ngón tay... Khi tôi
nhìn thấy bà, tôi đã thét lên, và đấy là tất cả những gì tôi nhớ... Mọi thứ đã
xóa khỏi ký ức tôi... Các phụ nữ trong làng đã kéo bà ra khỏi đống xác, đã
rửa ráy cho bà với nước họ múc trong một cái lon đồ hộp, rồi đã an táng bà.
Chiếc lon đồ hộp ấy, tôi vẫn giữ mãi. Tôi xếp nó cùng các huân chương
kháng chiến của tôi...
Đôi khi trong đêm, tôi nằm đó trên giường và tôi nghĩ... Tôi tự nhủ mẹ
tôi đã chết vì tôi. Nhưng không, không đúng... Nếu sợ vì gây nguy hiểm
cho những người thân của mình tôi đã không đi chiến đấu, thì một người
thứ hai, thứ ba, thứ tư cũng sẽ hành động như thế. Và ta sẽ không biết đến
cuộc sống ta có hôm nay. Nhưng tự nói rằng... Quên đi... Mẹ tôi đang bước
đi đằng trước... Mệnh lệnh vang lên... Và tôi bắn về hướng bà... Chiếc khăn
trùm trắng của bà... Cô sẽ không bao giờ biết sống với điều ấy là đau biết
chừng nào. Thời gian càng qua, lại càng khó khăn hơn. Đôi lúc về đêm, tôi
nghe những người trẻ cười hay nói sau các cửa sổ của tôi, và tôi giật mình,
tôi bỗng có cảm giác đấy là một tiếng khóc trẻ con, một tiếng kêu của trẻ
con. Hoặc nữa, tôi giật mình thức giấc và tôi cảm thấy tôi không thể thở
nữa. Một mùi cháy khiến tôi nghẹt thở. Cô không biết một cơ thể người bị
đốt cháy bốc lên mùi gì đâu, nhất là về mùa hè. Một mùi vừa ngọt vừa gây
lo âu. Cả hôm nay nữa. Chính công việc của tôi ở ủy ban quận đòi hỏi thế:
nếu đâu đó có một đám cháy, tôi phải đến tại chỗ và lập một biên bản.
Nhưng nếu người ta bảo tôi đấy là một trang trại bị cháy, có súc vật bị chết
cháy, tôi không bao giờ đến, tôi không thể, nó khiến tôi nhớ lại quá khứ...
Như trong chiến tranh... Những con người bị thiêu sống... Đã có lúc tôi
thức dậy giữa đêm và tôi chạy đi tìm nước hoa, nhưng dường như nước hoa
cũng chứa mùi ấy. Tôi không xua đi được... Xua được khỏi ký ức tôi...
Rất lâu, tôi sợ lấy chồng. Tôi sợ có con. Nếu chẳng may chiến tranh lại
nổ ra và tôi lại phải ra trận? Các con tôi sẽ ra sao? Đôi khi tôi nghĩ tôi
