cười. Và bất cứ nơi nào chúng dừng lại, hễ thấy một vòi nước hay một cái
giếng, là chúng rửa ráy. Lúc nào chúng cũng xắn tay áo. Chúng rửa ráy, rửa
ráy... Chung quanh toàn máu, những tiếng la hét, còn chúng thì rửa ráy, rửa
ráy... Một nỗi căm giận mênh mông dâng lên trong tôi... Tôi về nhà và tôi
thay áo hai lần. Bởi mọi thứ trong tôi chống lại sự hiện diện của chúng.
Đêm tôi không ngủ được. Bà Klava, láng giềng của chúng tôi, bị liệt khi
nhìn thấy chúng dày xéo lên đất đai của chúng tôi... Vào nhà chúng tôi…”
Maria Vassilievna Jloba,
người hoạt động kháng chiến
“Bọn Đức vào làng bằng xe mô tô. Tôi nhìn chúng và không tin ở mắt
mình: chúng trẻ trung, vui vẻ và lúc nào cũng cười. Cười phá lên! Tôi nghe
tim mình tan nát: chúng ở đấy, trên đất đai của chúng ta, và hơn thế nữa,
chúng cười.
Tôi chỉ mong trả thù... Tôi sẽ chết và người ta sẽ viết một cuốn sách về
tôi.
... Năm 1943, tôi sinh một đứa con gái... Vợ chồng tôi đã vào Kháng
chiến. Tôi sinh con trong đầm lầy, trong một đụn rơm. Tôi phơi khô tã lót
của nó trên người tôi, tôi trượt chúng trên vú để sưởi khô chúng và mặc lại
cho con bé của tôi. Mọi thứ quanh chúng tôi đều bốc cháy, các làng bị đốt.
Cùng với dân làng. Chúng thiêu người trên những đống lửa lớn... Trong các
trường học... Trong các nhà thờ... Một hôm đứa cháu gái hỏi tôi: “Dì Mania
ơi, khi cháu bị thiêu cháy, thì cháu còn lại gì? Chỉ còn lại mỗi đôi giày có
cổ của cháu thôi...”
Tôi tìm lại những thứ bị cháy đã thành than. Tôi tìm lại cho một bà bạn
tất cả những gì còn lại của gia đình bà. Chúng tôi tìm lại được những khúc
xương và khi còn một mảnh vải, dù chỉ là một mẩu nhỏ, thì sẽ biết được
đấy là ai. Tôi nhặt được một chút vải, bà nhìn và bảo: “Áo khoác của mẹ...”
Và bà ngất đi. Một số người thu nhặt những chút còn lại của một tấm chăn,
