nghĩa”. Cứ nhớ, giữa thập niên 50, khi ông Ngô Ðình Diệm lần đầu đến Mỹ
trong tư cách tổng thống nửa nước Việt mới khai sinh sau Hiệp định
Genève, hầu như không có một người Mỹ bình thường nào chỉ được vị trí
Việt Nam trên bản đồ thế giới. Thế mà, chỉ mấy năm sau thôi, khi đã thành
“tiền đồn thế giới tự do”, chữ Việt Nam lại đều đều xuất hiện trên những
hàng tít lớn của những tờ báo lớn, trên bản tin ngày ngày của màn ảnh ti vi,
trên biểu ngữ của vô khối những cuộc xuống đường, xuất hiện trong những
đề tài tranh cử và, thậm chí, còn nặn ra được một giải Nobel Hòa Bình, cái
giải Nobel đến hai lần... dang dở
Thì, cũng gọi là “trưởng thành trong khói lửa”, thế nhưng cái sự “trưởng
thành” rất bất bình thường đó đã biến chúng ta thành những tên vĩ cuồng,
vừa lớn lối tự tôn nhưng cũng vừa keo bẩn kỳ thị. Thì, cứ cho là chúng ta
đã hy sinh và mất mát quá nhiều nhưng làm sao chúng ta có thể vin vào đó
để nhai đi nhai lại về cái sự cao quý của mình? Trong thời chiến, ông Vũ
Hạnh từng mạo danh một người Ý để viết Người Việt cao quý, cái sự “cao
quý” mà không ít người lấy làm tự hào, nhưng nếu nói vậy thì chẳng lẽ, nói
theo ông Václav Havel, nhà văn và là cựu tổng thống nước nước Tiệp, hễ
làm người Việt thì sẽ cao quý hơn là làm người Lào, người Nga hay người
Trung Quốc? Làm sao chúng ta có thể căn cứ vào cái sự đổ máu và hy sinh
thực nhiều của mình để cao giọng về lòng “yêu nước nồng nàn” của mình,
như thể đó là một đặc tính riêng, như thể không một dân tộc nào yêu nước
như là chúng ta yêu? Chẳng lẽ người Thái, Ấn Ðộ, người Anh, người Pháp
hay người Ý, người Nhật, không hề yêu tổ quốc của họ? Chẳng lẽ tình yêu
mà họ giành cho tổ quốc mình chẳng thể sánh với chúng ta? Sự thể là, khi
tham dự một cuộc chiến choáng ngợp như thế chúng ta lại choáng ngợp với
những đòi hỏi của cuộc chiến và trở nên lẩm cẩm với những bản vị của
chiến tranh. Trong chiến tranh, chúng ta lấy sự gan góc và chấp nhận hy
sinh làm thước đo giá trị nên, khi đã trải qua sự đo lường ghê gớm của một
cuộc chiến, chúng ta lại có cái ấn tượng rằng không ai ghê gớm bằng mình,
rằng đi chệch khỏi con đường khổ nạn như mình là không anh hùng, là
không yêu nước. Nếu nước Thái, nhờ vào vị trí địa lý chính trị và sự khôn
