CHIẾN TRANH NHÌN TỪ NHIỀU PHÍA - Trang 244

chúng ta đến những đoạn phim này, với mục đích: người xem cảm nhận
được sự khác biệt. Đó là: giữa những người ở lại và các binh lính sống sót
trở về có một vực thẳm không đáy. Cái vực thẳm không thể "lấp" kín được.
Cái vô hiệu quả của sự hoà nhập trở lại cuộc sống bình thường, mặc dù cái
thị trấn bé nhỏ và người dân của nó không thay đổi. Chỉ có ba chàng trai đi
xa một thời gian. Khi trở về, Mike đã "mất chỗ đứng" nơi đây. Những gì
anh thấy và trải qua ở Việt Nam làm anh có cái nhìn khác hẳn về cuộc
sống, về cái chết, về ý nghĩa của cả hai điều ấy. Đối với người dân ở thị
trấn, đó như một thông điệp không thể giải mã được.
Tại châu Âu, chúng ta được xem khá nhiều phim tương tự và được đọc khá
nhiều sách về đề tài Lò Thiêu (Holocaust). Sự trở về từ "cõi chết" của
những kẻ "sống sót" là một niềm vui cho đến khi họ vỡ lẽ ra rằng: vì cuộc
đời của những người bên ngoài quá bình thường, nên họ không thể hiểu và
cảm thông cho những số phận bên trong các trại tập trung, "thoát" hơi độc
ngạt trở về. Chìa khoá để hai con người biết và hiểu nhau ở chỗ: họ phải có
chung quá khứ, cùng trải qua những "khúc khuỷu" trong khoảng thời gian
nào đó trên "đường" đời, hoặc ít nhất phải có chung kinh nghiệm sống.
Thiếu những điều trên, họ là những người "dưng". Cùng lắm chỉ nói
chuyện "suông" với nhau. "Xả thân" vào một cuộc chiến, coi như con
người bị tách ra khỏi chính cuộc sống của mình. Họ rơi ra ngoài quỹ đạo
sống bình thường và không thể quay trở lại. Điều trớ trêu: không có một
con đường nào khác cho họ. Nhà văn Hung Kertész Imre đã đặt tên cho cái
trạng thái bi ai ấy một cái tên đầy triết lý phương Đông: "Không số phận".
Số phận đời thường của Mike đã bị "đánh cắp", và anh ta không được "ban
phát" một số phận khác thay thế. Có hoạ chăng, chỉ là một trạng thái sống
mù mờ, không lối thoát. Cũng giống như những người thoát chết từ
Holocaust trở về, cựu chiến binh Mỹ chỉ "cà nhắc" trong cái cảnh ngộ
không thể định nghĩa được. Cảnh ngộ này (trước đó là quê hương, tổ quốc
của họ: đất nước Hoa kỳ oai hùng) đã "tước" mất số phận đời thường của
những người lính Mỹ (mặc dù họ sẵn sàng hiến thân để bảo vệ nó), chỉ để
lại cho họ một trạng thái "sống" mòn mỏi. Những chàng trai như Mike
không biết phải làm gì với trạng thái "sống" quái gở này.