Hỏa xa của Pháp, Chemins des Fères, đã xuôi Bắc vào Nam chuyển tải
người, tài liệu, đưa dắt đường cho các đồng chí hoạt động bí mật thời kỳ
Việt Minh. Việt Minh cướp chính quyền năm 1945, ở Thủ Ðức, ba tôi ở
trong lực lượng nổi dậy và từng giữ chức Chủ tịch Ủy Ban Nhân Dân quận
Thủ Ðức. Các cậu tôi, người kháng chiến ở Quảng Ngãi, người bị Pháp bắt
giam và chết ở Côn Ðảo... Lúc nhỏ, tôi là con mồ côi, vì ba tôi bị Pháp bắt
tra tấn, cầm tù và vì không đủ chứng cớ để cầm tù ba tôi lâu hơn, sau thời
gian suốt 2, 3 năm chuyển ba tôi từ các nhà tù Ðà Lạt, Djiring, Nha Trang,
Pháp chở một nhóm tù Việt Minh ra sông Trà Khúc (?) bắn rát trên đầu và
đuổi họ tự bơi qua sông đến vùng kháng chiến, lúc đó là Liên khu Năm.
Phải khai gian lý lịch là cha chết để được đi học. Nhưng dĩ nhiên gia đình
ba mẹ tôi sau 1975 không thuộc diện gia đình cách mạng. Ba tôi từ hậu
phương trở về sau hiệp định Genève, là viên chức của Sở Hỏa xa, bọn
chúng tôi lớn lên đi học, đi làm việc ở miền Nam... Nếu cần nói rõ thêm,
năm 1980, sau một tai nạn giao thông, ba tôi bị lãng trí, đã bị công an bắt
nhốt vì bị kết tội đã nói lời xúc phạm đến lãnh tụ. Lãnh ba tôi ra khỏi nhà
giam thì ba tôi đã hoàn toàn mất trí và qua đời ngay sau đó. Ðó là một vết
thương khó phai của gia đình tôi. Kể lể dài dòng để anh thấy lý lịch khá
phức tạpcủa mỗi gia đình miền Nam, không dễ dàng và đơn giản qui kết
một chữ gọn lỏn: bọn ngụy.
TVT:Thế theo chị thế nào là “ngụy”?
HB: Theo từ điển Hán Vịêt nghĩa là dối trá, nghĩa là giả, nghĩa là nói một
đằng làm một nẻo. Theo phong kiến Minh Mạng thì ngụy là bọn làm phản,
làm loạn, chẳng hạn Mả Ngụy, ở đó chôn bọn làm phản Lê Văn Khôi chống
lại chính quyền phong kiến Nguyễn. Theo tự điển nhà nước XHCN Việt
nam thì ngụy quyền là chính quyền lập ra để chống lại chính quyền hợp
pháp của nhân dân (Từ Ðiển Tiếng Việt, NXB Ðà Nẵng, 1996).
TVT:15 năm qua rồi, chị thấy có gì đổi thay ở Việt Nam?
HB: Tôi chưa có dịp trở về nước nhưng qua phim ảnh, báo chí, internet,
