Thèn thẹn, đỏ nhừ lên tận chân tóc, Va gằm mặt xuống cửa lò, chẳng
biết nói thế nào. Thì may cho cô, vừa lúc ấy, mè tất tưởi đi tới. Vứt bó củi
khô xuống đất, bà cụ bước lại cạnh con gái:
- Lò ăn lửa rồi. Để đấy mè rang cho. - Nói rồi, bà cụ ngồi xuống, nhanh
nhẹn đưa tay nhấc mấy dẻ lúa, nhẹ nhàng đặt lên mặt giàn. Lửa lò bốc lên đỏ
hồng. - Va à, con gái Tày mà không biết rang cốm, người ta chê đấy. Rang
lửa lò ngon hơn rang lửa chảo, con à. Già lửa, cốm cứng, non lửa, cốm nát,
vừa lửa, cốm dẻo, cốm xanh. Con nhớ nhé...
Hạt lúa gặp hơi lửa căng mọng, nở lục bục. Mặt sàng lấm chấm những
chấm hoa trắng muốt. Hương cốm tỏa thơm thơm. Bà cụ lật dẻ lúa. Chiếc
vòng bạc hoen hoen màu chàm xoay tròn trên cổ tay. Đôi đũa con tẽ dẻ lúa
xoè hình cái quạt. Lục bục, lục bục... Lần lượt từng hạt nếp nối tiếp nhau mở
hội hoa đăng. Văng vẳng từ đâu bay về một tiếng hát ngọt ngào:
Lúa chắc xanh cho anh giã cốm
Trăng đêm khuya xanh ngát hản làng
Tiếng sáo ai văng vâng trong sương
Vì thương anh nên chày em lỡ nhịp...
Va đứng dậy. Trời đã về chiều. Lửa lò rải rác hai bên bờ hắt ánh vàng
xuống mặt suối, trông như một buổi rước đuốc vừa âm thẳm vừa xôn xao.
o0o
Đêm giã cốm mới thật là vui. Cốm không giã riêng từng nhà. Đêm giã
cốm là đêm hò hẹn gặp gỡ, vui chung của con trai con gái trong làng. Năm
nay, người làng Nhớn đem cốm vào giã ở làng Thác. Làng Thác đã là “làng
hoàn toàn”, ai cũng thầm biết thế. Vừa giã cốm, vừa trao đổi trò chuyện, tiện
lợi biết bao.
