tập đoàn: các đô thị Hy Lạp so với các tiểu bang (satrapies) Ba Tư; các
bang cộng hòa Italia và các đô thị tự do xứ Flanders và Germany so với các
lãnh địa phong kiến của châu Âu; Thụy Sĩ, Hà Lan và Anh so với Áo hay
nước Pháp phản cách mạng. Sự thịnh vượng vượt trội của các quốc gia tự
do là quá hiển nhiên đến nỗi chẳng bao giờ có thể chối cãi; trong khi đó
tính ưu tú về thể chế và quan hệ xã hội tốt của họ được minh chứng bởi sự
thịnh vượng và còn được biểu hiện rõ ràng trên mỗi trang lịch sử. Nếu
chúng ta so sánh, không phải là một thời đại này với thời đại khác, mà là
các chính thể khác nhau cùng tồn tại trong một thời đại, không một mức độ
hỗn loạn nào được công khai biết đến ở trong các quốc gia tự do, dù có
phóng đại lên nữa, lại có thể so sánh được ở cùng một thời điểm với sự chà
đạp đầy miệt thị lên đám đông dân chúng diễn ra tràn lan khắp toàn bộ đời
sống của các nước quân chủ, hoặc với một sự bạo ngược cá nhân đáng kinh
tởm xuất hiện còn nhiều hơn chuyện thường ngày dưới những hệ thống
cướp bóc được gọi là phân bố ngân sách và trong sự bí mật của các phiên
tòa thật ghê sợ.
Cần phải thừa nhận rằng những lợi ích của nền tự do, như người ta
được hưởng cho tới nay, có được là nhờ vào sự mở rộng đặc quyền ấy chỉ
cho một bộ phận của cộng đồng; và rằng một chính thể mà những lợi ích đó
được mở rộng không thiên vị cho mọi người vẫn còn là điều mơ ước chưa
được thực hiện. Dù rằng mỗi bước tiến lại gần mục tiêu ấy đều có một giá
trị độc lập và trong nhiều trường hợp không thể nào làm được nhiều hơn
thế trong thực trạng của sự cải tiến tổng thể hiện nay, việc tham gia của tất
cả mọi người vào các lợi ích đó là một quan niệm hoàn mỹ lý tưởng của
chính thể tự do. Thuận theo tỷ lệ với việc có người nào đó, dù là ai đi nữa,
bị loại khỏi nền tự do ấy, thì lợi quyền của những người bị loại đó sẽ bị bỏ
rơi không có đảm bảo được chấp thuận như với những người khác, và bản
thân họ cũng sẽ bị thiệt thòi về cơ may và sự khích lệ để cho họ sử dụng
năng lực và lợi ích của bản thân và của cộng đồng, mà sự phồn vinh chung
luôn luôn tỷ lệ thuận theo đó.
