thì ở đó những ai chưa đạt được mục đích sẽ có được sự đồng cảm bởi tập
quán của xứ sở và coi sự thất bại của mình là do còn thiếu cố gắng, hay
chưa gặp thời vận, hoặc do kém may mắn. Thế nhưng kẻ nào ham muốn cái
người khác sở hữu mà không chịu bỏ sức lực cố đạt được nó, thì hoặc là sẽ
không ngớt càu nhàu trách số phận không đem lại cho anh ta cái mà anh ta
chẳng cố làm cho mình, hoặc là sẽ đầy hằn học ghen tỵ với những người sở
hữu cái mà anh ta muốn có. Tỷ lệ thuận với việc xem sự thành đạt trong
cuộc sống là kết quả của số phận hay sự ngẫu nhiên chứ không phải do nỗ
lực, mà tính ghen ghét cũng phát triển cùng với tỷ lệ ấy như một tính cách
dân tộc. Bộ phận hay ghen ghét nhất của toàn thể loài người là những người
phương Đông. Trong cái nhìn của các thầy dạy đạo đức phương Đông,
trong các câu chuyện kể phương Đông, kẻ ghen ghét là khá nổi bật. Trong
đời sống thực, kẻ ghen ghét là nỗi kinh hoàng cho tất cả những ai sở hữu
bất cứ cái gì đáng mong muốn, dù đó là một lâu đài, một đứa con kháu
khỉnh, hay thậm chí cả sức khỏe và tinh thần tốt: việc tạo nên định kiến lan
truyền khắp nơi về con mắt của quỷ dữ được coi là hiệu quả của con mắt
nhòm ngó của kẻ ghen ghét. Vị trí kế tiếp với những người phương Đông
về mặt ghen ghét là một số người Nam Âu. Những người Tây Ban Nha
đuổi bám theo tất cả các vĩ nhân của họ với sự ghen ghét, đầu độc cuộc
sống của họ và thường thành công trong việc sớm làm cho sự thành đạt của
họ phải dừng lại
. Với người Pháp, đương nhiên cũng là một dân tộc
phương nam, sự giáo dục cặp đôi của nền chuyên chế và Công giáo, bất
chấp tính khí bốc đồng của họ, đã làm cho sự phục tùng và tính nhẫn nại trở
thành tính cách chung của dân chúng cũng như tính khôn ngoan và tính ưu
tú của họ là quan niệm được thừa nhận rộng rãi: và nếu tính ganh ghét lẫn
nhau cũng như ganh ghét với sự ưu việt không lan tràn trong họ nhiều hơn
như nó vốn có, thì tình trạng ấy được quy cho nhiều yếu tố khác rất quý giá
có được ở trong tính cách Pháp; và chủ yếu là nhờ ở năng lực cá nhân vĩ
đại, dù nó có thiếu bền chắc và khá thất thường so với cái hiện diện trong
tính tự lập và tính tranh đấu của người Anglo-Saxon, năng lực ấy vẫn biểu
lộ ra ở người Pháp hầu như trong mọi hướng mà các thiết chế của họ đã tạo
thuận lợi cho nó.
